Польша быыбардааччылара эдэр оппозиционеры тоҕо ордордулар?

Көһүппэтэх өттүттэн түмүк

Быыбар бастакы түһүмэҕэ ыам ыйын 10 күнүгэр ыытыллыбыта. Манна быыбардааччылар 48,96% кыттыыны ылбыттара. Бу да сырыыга Анджей Дуда кыайыы көтөллөммүтэ. Ол курдук, киниэхэ 34,76% киһи куолаһын итэҕэйбитэ. Үлэлии олорбут дойду аҕа баһылыга Бронислав Коморовскай иккис кэрдиискэ тахсыбыта. Экс-президеҥҥэ 33,77% киһи куоластаабыта. Президеҥҥэ кандидаттар сөптөөх куолаһы хомуйбаккалар, быыбар иккис түһүмэхтэнэр буолбута.

Польша олохтоохторо иккис түһүмэххэ бастакы сырыытааҕар актыыбынастарын үрдэппиттэрэ. Ол курдук, 55,34% быыбардааччы кыттыыны ылбыта. Анджей Дуда эмиэ Коморовскайы кыайан тахсыбыта. Кини быыбардааччылар 51,55% куоластарын хомуйбута, оттон Бронислав Коморовскай — 48,45%.

Дойду Президенин быыбара көһүппэтэх өттүттэн түмүктэммитэ. Ол курдук, Польша олохтоохторо урукку өттүгэр улахан политикаҕа биллибэт-көстүбэт эдэр киһиэхэ Анджей Дудаҕа дойдуларын салайар уруулу туттардылар.

Оонньообутуҥ оҕус буолуо

Польша Президенинэн талыллыбыт Анджей Дуда баара-суоҕа 43 эрэ саастаах. Оттон Бронислав Коморовскай бу күннэргэ 63 сааһын туолла.

Быыбар иннинэ Дуданы ким даҕаны улахан политик быһыытынан билбэт да, билиммэт да этэ. «Право и справедливость» политическай партияны дьоҥҥо-сэргэҕэ төһө биллэн-көстөн эрэрин билээри, дойду Президенин быыбарыгар кытыннарбыттара. Оонньообутуҥ оҕус буолуо диэн манныгы этэн эрдэхтэрэ.

Польша быыбардааччылара тоҕо кинини таллылар диэн ыйытыы күөрэйэн тахсар. Эдэр уонна оппозиционнай партия кандидатыгар… Бу дойду олохтоохторун үлэлии олорбут салалта, былаас ыыта олорбут политиката астыннарбат буолан, маннык дьаһаммыттарын сэрэйиэххэ эрэ сөптөөх. Судаарыстыбаны салайан олорбут киһи, биллэн турар, быыбар хампаанньатын ыытарыгар бары өттүнэн барыстаах усулуобуйалааҕа биллэр. Үп-харчы да өттүнэн…

Сорохтор итини дойду политическай элитатын эдэримситиигэ туһуламмыт үлэ барарын түмүгэ курдук санааны үөскэтэ сатыыллар. Ол эрээри быыбар бастакы түһүмэҕэр Дудатааҕар эдэр кандидаттар бааллара да, кинилэр Коморовскай ылбыт бырыһыаныгар ырааҕынан тиийбэтэхтэрэ.

Анджей Дуда быыбардааччыларга Евросоюзка Польша оруолун улаатыннарарга, күүһүрдэргэ, «Брюссель диктатын» утары үлэлэһиэҕин туһунан эппитэ. Дойдуну евроҕа көһөрөрү утарарын биллэрбитэ. Итини атын Европа судаарыстыбаларыгар курдук, национальнай валютаттан аккаастаныы сыана ыарааһыныгар тириэрдиэ диэн матыыптаабыта. Итилэри таһынан пенсияҕа тахсар сааһы аччатыыга үлэлэһиэҕин туһунан эппитэ. Бу этиитэ дойду Президенин быыбарыгар кыайыытыгар улахан куоһур буолбут буолуохтаах диэн сэрэйэбин. 2012 сыллаахха Польшаҕа бочуоттаах сынньалаҥҥа тахсар сааһы 67-ҕэ тириэрпиттэрэ.

Дуда Польшаҕа президент буолбутуттан, Россияҕа сыһыан тупсан кэлбэтэ күүтүллэр. Ол курдук, партиятын салайааччыта Ярослав Качинскай биһиги дойдубутун, этэргэ дылы, өлөрдүү абааһы көрөр.

Дуда туһунан билиһиннэрдэххэ

Анджей Дуда иһин үксэ тыа сирин олохтоохторо куоластарын биэрбиттэрэ. Ааҕааччы кини туһунан билиэххин-көрүөххүн баҕараргын сэрэйэбин.

Дуда омугунан поляк. Краковтааҕы Ягеллонскай университет быраап уонна дьаһалта салаатын ситиһиилээхтик үөрэнэн бүтэрбит. Ити үөрэх кыһатыгар научнай диссертациятын көмүскээбит. Анджей оскуолаҕа үөрэнэ сылдьан харцер эбит. Харцердар диэн биһиги пионердарбыт курдуктарын ааҕааччыларга билиһиннэрэбин. Кини харцерскай дружинаны салайа сылдьыбыт. 2000 сыллар саҕаланыыларыгар «Уния свободы» диэн левоцентристкэй партияҕа чилиэнинэн киирэн сылдьыбыт. Онтон сыыйа-баайа «Право и справедливость» диэн партияҕа сыстыбыт. Итиннэ сылдьан юстиция министерствотыгар салайар дуоһунаска анаммыт. Ол кэнниттэн президент Лех Качиньскай кэнсэлээрийэтигэр үлэлээбит. 2010 сыллаахха Краков куорат мэрин быыбарыгар кыттыыны ылбыт. Ол эрээри кыайтарыы хомолтотун билбит. Ити куорат Сэбиэтигэр депутатынан талыллан үлэлээбит.
Смоленскай куорат анныгар Польша президенин Лех Качиньскайы тиэйбит көтөр аал саахалламмытын, бары өйдүүр буолуохтааххыт. Ити туһунан 2011 сыллаахха уһуллубут «Мгла» диэн документальнай киинэҕэ Анджей Дуда правительство сөмөлүөтэ саахалланыытыгар Россияны буруйдаабыта.

2014 сыллаахха Дуда Европарламеҥҥа партия испииһэгинэн депутат буолбута.
Төрөппүттэрэ Ян Дуда уонна Янина Милевска Краковка горно-металлургическай академияҕа профессордыыллар. Олоҕун аргыһа Агата Корнхаузер-Дуда лицейгэ немец тылын үөрэтэр. Кини аҕатынан еврей төрүттээх.

I аан дойду сэриитин кэнниттэн — президент института

Польша политическай историятын сэгэтэн көрдөххө, бу дойдуга президент института бастакы аан дойду сэриитин кэнниттэн баар буолбут. Польскай Өрөспүүбүлүкэ бастакы президенинэн Габриель Нарутович талыллыбыт. Кинини ытан өлөрбүттэр.
Нарутович кэнниттэн дойдуну Станислав Войцеховскай салайбыт. Кини судаарыстыбаннай переворотка үрдүкү дуоһунастан тэбиллибит. Польша үһүс президенинэн Игнаций Мощчицкай буолбут. Кини бу дуоһунаска 1926 сылтан 1939 сыллаахха диэри олорбут.
Иккис аан дойдутааҕы сэрии саҕаламмытыгар Польша правительствота Лондоҥҥа көспүтэ. Ити сэрии кэнниттэн дойдуну бэрэссэдээтэл быһыытынан Болеслав Берут салайбыта. 1947 сыллаахха Польшаҕа президент института чөлүгэр түһэриллибитэ. 1952 сыллаахха Берут президеннээбитэ.

Ити кэнниттэн тустаах институт эмиэ үрэллибитэ. Судаарыстыбаннай Сэбиэт Бэрэссэдээтэлэ диэн буолбута. Ол кэнниттэн атын социалистическай судаарыстыбалар курдук, партия бастакы сэкирэтээрдэрэ дойдуну салайбыттара.

1989 сыллаахха Польша Өрөспүүбүлүкэтигэр президент института хаттаан чөлүгэр түспүтэ. Дойду Төрүт Сокуонугар этиллэринэн, судаарыстыбаны 35 сааһыттан үөһэ Польша гражданина эрэ салайар кыахтаах. Болдьоҕо — биэс сыл.

Аныгы Польша Президеннэрэ кимнээх этилэрий? Войцех Ярузельски, Лех Валенса, Александер Квасьневскай, Лех Качиньскай уонна Бронислав Коморовскай.

Людмила НОГОВИЦЫНА.