Сыл түмүктэннэ – сыл үүнэр

Парламент сир сы­һыаннаһыытыгар, айылҕа ресурсаларыгар уонна экологияҕа сис кэмитиэтэ ааспыт сылы түбүктээхтик үлэлээн аһарда. Кэмитиэт иннигэр, аатыгар да этиллэ сылдьарынан, хаһан баҕарар араас дьиэктээх боппуруостар уонна проблемалар күөрэйэн туран кэлиэхтэрин сөп. Кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Владимир Прокопьев бу түмүктэммит сылга ыыппыт үлэтиттэн уонна инники саҥа соруктарыттан кылгастык быһа тардан кэпсиир.
— Кэмитиэт 2015 сылга 15 сокуон барылын оҥорон, парламент көрүүтүгэр киллэрбитэ. Мантан 13 барыл парламент бүттүүн дьүүллэһиитин ааһан, сокуон быһыытынан ылыллан турар. Сүрүн-сүрүннэриттэн аат­­таталаатахха, бырабыы­талыстыба сокуону көҕүлээһининэн, Саха Өрөспүүбүлүкэтин Сирин кодексыгар ула­рытыылар киллэ­рилин­нилэр. Тулалыыр эйгэни харыстааһын туһунан (сокуону көҕүлээччилэр В.Прокопьев, А.Доб­рянцев, И.Васильев, А.Атласова, Е.Голо­марева, П.Ам­мосов, Ю.Николаев), ураты харыстанар айылҕа сирдэрин-уоттарын туһунан, нэһилиэнньэни уонна сири-уоту айылҕа уонна техногеннай хараактырдаах ыксал­лаах быһыыттан-май­гыттан көмүскээһин туһунан (көҕүлээччилэр В.Прокопьев, О.Балаб­кина) сокуоннарга эмиэ итинник уларытыылар киллэриллэн биэрдилэр.
«Булт уонна булт ресурсаларын харыс­тааһын туһунан» (сокуону көҕүлээччилэр Е.Голомарева, В.Губа­рев, В.Членов, И.Ан­дреев, А.Слеп­цов, Ю.Садов­ни­ков, С.Павлов, В.Стани­ловскай. П.Юмшанов, М.Габышев) уонна «Сир аннын туһунан» (көҕүлээччилэр О.Балаб­кина. В.Про­копьев) СӨ сокуоннарыгар бу олох ааспыт сыл тиһэх ыйыгар уларытыылар киллэриллэн бэрилиннилэр.
Кэмитиэт бэлэ­м­нэ­э­һи­нинэн, «Восточнай» космодромтан ыытыллар космическай аракыаталар өрөспүүбүлүкэ сиригэр-уотугар тохтор тобохторо тула­лыыр эйгэҕэ дьайы­ларын сыаналааһын матырыйаалларыгар олоҕуран ыытыллыбыт парламент истиилэрин сүбэлэрин туһунан Ил Түмэн уурааҕа ылыл­лыбыта. Уопсайа кэмитиэт бэлэм­нээһининэн парламент уонтан тахса уурааҕа ылылынна.
Билиҥҥитэ сис кэмитиэт көрүүтүгэр Ил Түмэн икки уурааҕын барыла баар. «РФ Сирин кодексын 28 уонна 30.1 ыстатыйаларыгар уларытыылары киллэрии туһунан» федеральнай сокуон барылын Су­даа­­рыстыбаннай Дуумаҕа киллэриигэ СӨ Судаарыстыбаннай Мунньаҕа (Ил Түмэнэ) сокуону көҕүлээһинин туһунан» уонна «РФ Сирин кодексыгар улары­тыылары киллэрии туһунан» федеральнай со­­куон барылын Судаа­рыстыбаннай Дуу­маҕа киллэриигэ СӨ Судаа­рыстыбаннай Мунньаҕа (Ил Түмэнэ) со­куону көҕүлээһинин туһунан» уураахтар ылыл­лыах­таахтар.
Дальнай Восток эрэгийиэнигэр граж­даннарга босхо гектар сири биэрии туһунан боппуруоска Ил Түмэн икки уураа­ҕа таҕыста. Ил Түмэн ха­мыы­һыйата тэриллибитэ. Судаарыстыбаннай Дуу­маны кытта үлэ ба­рыаҕа. Эрдэттэн тугу эмэ быһаччы этэн кэбиһэр табыллыбат. Үлэлиэхпит.
Мииринэй улууһугар хвостохранилище кумаҕа сууллубут боппуруоһугар оробуочай мунньахтар тэрилиннилэр. 5 «төгүрүк остуол» тэриллэн ыыты­лынна. Нам улууһугар сири туһаныы, Хаҥаласка ураты харыстанар сирдэр кыраныыссаларын туста­рынан боппуруос­тарга, Амма өрүс экологиятыгар кэпсэтии тура сырытта.
Тус бэйэм РФ Су­даарыстыбаннай Дуу­матын алта мунньаҕар кытынным, үстэ тыл эт­тим. Кэмитиэт бу үүммүт сылга бэйэтэ ылыммыт былаанын кытаанахтык тутуһан үлэлиэҕэ. Ол онтон сорох-сорохторун ааттаталаатахха, Ил Түмэн Судаарыстыбаннай Дуумаҕа өссө эрдэ киллэрбит «Сир аннын туһунан» федеральнай сокуоҥҥа сокуону көҕүлээһинин туһунан туруорбут боппуруоһугар салгыы үлэ ыытыллыаҕа. Эмиэ ол курдук, Даль­най Востоктааҕы уонна Забайкальетааҕы пар­ламент ассоциациятын үлэтигэр кыттыыны ылыахпыт. Ньурба улууһун Марха өрүһүн экологиятын боппуруоһугар парламент истиитин ыытарга былаан­ныыбыт.
Былаан да, үлэ да элбэх. Ол биһигини ча­ҕып­пат, төттөрүтүн үөр­дэр. Бүттүүммүт сыра­лаах үлэтиттэн эрэ, өрөспүүбүлүкэбит уонна дойдубут туохха да туура тэптэрбэт бөҕө тирэхтэниэҕэ.

Прокопий ИВАНОВ суруйда.