«Сыыппараҕа» көһүү регионнааҕы ханаалларга охсуулаах буолуоҕа

2018 сылга Россия­ны бүтүннүүтүн сыыппаранан үлэлиир телевидениеҕэ кө­һөрөргө былаанныыллар – бу РФ маассабай коммуникацияларга уонна сибээскэ министиэ­ристибэтин былаана.
Аналоговай (антеннанан үлэлиир) телевидение үлэтин тохтотуу 2018 сылга былааннанарын туһунан РФ сибээскэ миниистирэ Николай Никифоров иһитиннэрдэ. Кини этэринэн, судаарыстыба бюджета ону үбүлээһини тохтотуоҕа, оччоҕуна «бэйэлэрин регионнааҕы интэриэстэрин тутуһан, биир-икки эрэ регион тугу эмэ хаалларыахтара». Оттон аналоговай биэриилэри телеханааллар бэйэлэрин үптэрин суотугар өйүөхтэрин сөп. Ол эрээри маннык быһаарыы дьиҥ олоххо киирэрэ биллибэт: антеннаттан көстөр уонна «сыыппаранан» бэриллэр хартыына уратылааҕа харахха быраҕыллар. Онон экспердэр аналоговай телевидение сыыйа-баайа сүтүөҕэ диэн билгэлииллэр.

Санатар буоллахха, судаарыстыба сыыппаранан үлэлиир телевидениеҕэ официальнайдык көһүүтэ, чуолаан – уопсай тииһиниигэ булгуччулаах ханааллар бастакы пакеттарын (бастакы мультиплекс дэнэр) олоххо киллэрии өссө 2015 сылга түмүктэниэхтээҕэ – бу туһааннаах федеральнай тус сыаллаах программа бүтэһик болдьоҕо этэ. Ол эрээри ааспыт сылга программаны өссө 3 сылга уһаппыттара. Итини сэргэ гражданнар 95 бырыһыаннара «сыыппараны» хабар оборудованиены ылыахтарыгар диэри (ити телевизордар эбэтэр анал приставкалар), региоҥҥа аналоговай уонна сыыппаранан үлэлиир биэриилэр салҕаныахтаахтара тус сыаллаах көрдөрүүлэртэн суох буолбута. Онон билигин «хабыллыбыттар» ханнык бырыһыаннара ситиһилиннэҕинэ антеннаны туттубат буоларбытын чуолкай быһаарыы суох.
Ааспыт сыл от ыйыгар Госдума ылыммыт сокуонунан «булгуччулаах уопсай тииһимньилээх телевидение ханааллара эбэтэр радио ханааллара» (судургутук мультиплекс) диэн саҥа өйдөбүллэр баар буолбуттара. Кинилэр дойдуга босхо тарҕаныахтаахтар. Сыыппаранан үлэлиир телевидение бастакы мультиплексын РФ Президенэ быһаарар, бу федеральнай телевидение ханаалларыгар Бастакы ханаал, Россия-1, Россия-2, НТВ, 5 ханаал, Россия-Культура, Россия 24, Карусель, ОТР, ТВЦ киирбиттэрэ. Мультиплекс иккис пакета – бу төлөбүрэ суох тарҕанарга булгуччулаах буолбатах ханааллар, ол эрээри РФ-ҕа тарҕанар эбит буоллахтарына, туһанааччылартан абонент төлөбүрэ ылыллыбат. Ити – Рен-ТВ, Спас, СТС, Домашний, ТВ-3, НТВ+ Спорт, Звезда, Мир, ТНТ, МузТВ.
Ону сэргэ мультиплекс үһүс пакетын – регионнааҕы телевидение ханаалларыгар анаан оӨоруу идеята баара. Ол эрэн бүгүҥҥү күҥҥэ ити санааттан аккаастаныах курдуктар – экспердэр этэллэринэн, бу экономическай өттүнэн төрүт көдьүүһэ суох. Ити оннугар иккис пакетка 21-с кнопканы эбии идеята олоххо киириэхтээх – манна регионнааҕы биир ханаалынан кэӨэтии туһунан этиллэр (хас биирдии субъекка бэйэтин киэнэ). Бу идеяны билигин Госдума депутата Сергей Боярскай көҕүлээбитэ, ону Россия Президенэ өйөөбүтэ. Оттон регионнарга хас да ханаал үлэлиир буоллаҕына, кинилэр ортолоругар куонкурустар тэриллиэхтээхтэр. Дьэ, онон «сыыппара» киириититтэн ордук регионнааҕы телевидение хоромньулаах тахсыаҕа – «чемпион» соҕотох буолуоҕа, атыттар сабыллыахтарын сөп, ол эбэтэр кэтэххэ тэбиллэн сыыр-мыыр өр үлэлииллэрэ биллибэт. Ити курдук сүрүн былаан – аналоговай телевидениени суох оӨоруу олоххо киириэҕэ, специалистар ааҕалларынан, бу Россияҕа күүскэ сайдар сотовай сибээскэ уонна киэҥ балаһалаах Интернеккэ частоталары босхолуур сыаллаах-соруктаах.

«Хартыынаны» эккирэтэр кыаллыбат

Оттон парламентарийдар санааларынан, IT-технологиялар эйгэлэригэр бырайыактары бизнес эрэ өттүттэн көрүү сөбө суох. «Бу нэһилиэнньэҕэ өҥөлөрү оҥоруу эйгэтэ, кэккэ түгэннэргэ судаарыстыбаттан ороскуоттары уонна судаарыстыбаннай сыһыаны эрэйэр – маннык сыһыан баарын түмүгэр бүгүн Интернет уонна ТВ дойду саамай ыраах сытар муннуктарыгар тиийдэ. Нэһилиэнньэҕэ наадалаах иһитиннэриини тиэрдэр туһугар экономическай барыска эрэ суоттанар табыллыбат. Эдэр көлүөнэ, холобур, үөрэҕи ылар туһугар, глобальнай сибээскэ кыттарыгар кыах бэриллиэхтээх», – диэн санаалаах Федерация Сэбиэтигэр кэмитиэт баһылыгын солбуйааччы Сергей Шатиров.
Ол эрэн сыыппаранан үлэ­лиир телевидение бэйэтэ ымпыктардаах-чымпыктардаах эбит. Манна, этиллэрин курдук, тупсарар кыах муӨура суох. Соторутааҕыта бары HD «хартыынатын» хаачыстыбатыттан сөҕөллөрө, оттон бүгүн сайдыылаах дойдулар номнуо 4К диэҥҥэ көһөллөр (манна даҕатан эттэххэ, 2018 сылга Россияҕа буолуохтаах футболга аан дойду чемпионатын Сибээс министиэристибэтэ чуолаан бу форматка көрдөрөргө эрэннэрэр). Оттон Россияҕа тутуллубут уонна элбэх үп ороскуоттаммыт ситимэ номнуо эргэрбит SD форматка таҥыллыбыт эбит. Уон SD ханааллаах «сыыппара» пакета үс HD-ханаалга тэӨнэһэрин экспердэр бэлиэтииллэр. Онон коммуникациялары хаттаан саҥардыы барыахтаах этэ да, бүгүҥҥү күҥҥэ ити кыаллыбат диэн этэллэр.
Чуолаан ол иһин сорох идэтийбит дьон сэрэтэллэр: Россияҕа «сыыппара» официальнайдык киирэ да илигинэ номнуо эргэрбит, ону дойду үрдүнэн киллэриигэ баһаам элбэх үп ороскуоттаммыта сыыһа. Маннык санааны Сергей Боярскай эмиэ тутуһар. «Аныгы усулуобуйаҕа сыыппара формата туох да көдьүүһэ суох. Дьиҥэр, кини аналоговай биэриилэри хатылыыр, бөдөҥ мөлүйүөннээх куораттар кабель ситиминэн баайыллыбыттара ыраатта. Маннык куораттарга «аналоговай эбэтэр сыыппара» диэн ыйытык турбат – олорго бастакы да, иккис да наадалара суох. Көрөөччү 60, о.д.а. элбэх кабелынан үлэлиир ханааллары талыаҕа, маныаха «аналогтан» эбэтэр «сыыппараттан» бастыҥ хаачыстыбалааҕы», – диэтэ парламентарий хаһыат үлэһиттэригэр.

Спутник – сигналы тиэрдии дэгиттэр ньымата

Быйыл саас РФ сибээскэ министиэристибэтэ эрэннэрбитинэн, Россияҕа аналоговай ТВ тохтотуу веер ньыматынан буолбакка, туочукаларынан оҥоһуллуоҕа. Сергей Боярскай этэринэн, «аналог» уонна «сыыппара» телевидение тэҥинэн үлэлээһиннэрэ олус ороскуоттаах, онон, биллэн турар, талан ылыы «сыыппара» туһатыгар буолуоҕа. Бу регионнар ханаалларыгар охсуулааҕын үрдүнэн. «Кабелынан ситимнэр сайдыахтара диэн эрэл баар – кинилэр Россияҕа кэскиллээхтэр. Аан дойду бүтүннүүтэ оптоволоконнай сибээс нөҥүө сигналлары ылар», — диэн ааҕар Сергей Боярскай.

Мультиплекс идеята үчүгэй эрээри, аналоговай ТВ гражданнар дьиэлэригэр туох эмэ төрүөттэн сүтэн хааллаҕына, син биир соһуччу буолуоҕа. Чуолаан манна Госдума вице-спикерэ, ааспыт өттүгэр телевидениеҕэ биэриини ыытааччы Петр Толстой болҕомтону туһаайда. Кини «аналоговай» ситимнэри тутан олоруу судаарыстыбаҕа сыанан аҕаабатын, онон «сыыппара» баар буолуута, ордук «спутник» көрүҥүнэн, ити кыһалҕаны быһаарыан сөбүн бэлиэтээтэ. «Бүгүҥҥү күҥҥэ оннооҕор түгэх сирдэргэ кырыыһаларыгар спутниктан үлэлиир антенналаах дьиэ­лэри көрүөххэ сөп – онон сыыппаранан үлэлиир телевидениеҕэ көһүү нэһилиэнньэҕэ соһуччу буолуо суоҕа. Ол эрээри аналоговай ТВ толору араарыыга эмискэччи хамсанар табыллыбат, манна специалистары булгуччу кытыннаран, ырыҥалаан толкуйдаммыт быһаарыылар ылыллыахтаахтар. ТВ биһиэхэ суолталаах социальнай соругу толорорун – олус араас састааптаах регионнардаах Россия нэһилиэнньэтин түмэрин өйдүөхтээхпит. Мин санаабар, Россия маассабай коммуникацияларга уонна сибээскэ министиэристибэтигэр, телевидение боппуруостарынан дьарыктанар атын структураларга итиннэ болҕомтолоохтук сыһыаннаһыахтара», – диэтэ Петр Толстой.