Александр Борисов: «Сыл түмүгэр нэһилиэнньэ 95% сыыппаранан телевидениени көрүөҕэ»

История бэлиэ түгэннэрэ

Миниистир Александр Борисов пресс-конференцияны өрөспүүбүлүкэ бэлиэ дааталарын кытта билиһиннэрииттэн саҕалаата. Ол курдук, 1930 сыллаахха сэтинньи 7 күнүгэр аан бастаан Саха араадьыйата үлэтин саҕалаабыт. Саха сирин олохтоохторо олохтоох сонуннары дьиэлэригэр олорон истэр кыахтаммыттара.
Оттон үйэ аҥаарын анараа өттүгэр, эмиэ сэтинньи 7 күнүгэр өрөспүүбүлүкэбитигэр «Орбита» станция үлэтин саҕалаан, Дьокуускай куорат олохтоохторо дойдубут тэбэр сүрэҕиттэн, Москва куорат Кыһыл болуоссатыттан бырааһынньыктааҕы парадтартан уонна демонстрациялартан быһа эфирдэри көрөр кыахтаммыттара. Быһатын эттэххэ, бу күн Сахабыт сиригэр киин телевидение аан бастаан көстүбүт күнүнэн ааҕыллар.

Билиҥҥи хартыына хайдаҕый?

Александр Ильич история бэлиэ дааталарын билиһиннэрэн баран, телевидение билиҥҥи үлэтин-хамнаһын кытта сиһилии билиһиннэрдэ. Ол курдук, «2009-2018 сылларга Российскай Федерацияҕа телевидениенэн уонна араадьыйанан биэриилэри сайыннарыы» анал федеральнай бырагыраама чэрчитинэн сыыппаранан эфирдэр ситимнэрин объектарын тутуу түмүктэнэн эрэр эбит.

— Күн бүгүн сыыппаранан телевидение 182 станцията үлэлии турар. Ити станциялар 323 нэһилиэнньэлээх пууну, өрөспүүбүлүкэ 79% хабаллар. Бу сыл түмүгэр телевидение уонна араадьыйа сыыппаранан биэрии ситимин 211 объега үлэҕэ киириэҕэ. Оччоҕо өрөспүүбүлүкэ олохтоохторун 95% сыыппаранан телевидениени көрөр уонна араадьыйаны истэр кыахтаныахтара, – диэн миниистир эттэ.
Кини тустаах анал федеральнай бырагыраа­ма түмүктэнэринэн, өрөспүүбү­лүкэтээҕи биэриилэргэ тахсар кыһалҕаларга тохтоото. Ол курдук, күөх экраны көрөөччүлэр телевизордарын сыыппаранан телевидениеҕэ настройкалаан олороллор, кинилэр өрөспүүбүлүкэтээҕи аналоговай сыыппаранан телеханаалларга холбонор проблемалара үөскүөҕэ.

Ханнык кыһалҕалар баалларый?

Бу тирээн турар кыһалҕаны быһаарар сыалтан ааспыт ыйга Российскай Федерация Бырабыыталыстыбатыгар өрөспүүбүлүкэ Ил Дархана Егор Борисов регионнааҕы сыыппаранан телевидение уонна араадьыйа ситимин тэрийии боппуруоһун туруорсубут. Тустаах боппуруос быһаарылыннаҕына, регионнааҕы телевидение ханаалларын туспа бакыаттара олохтонуохтаах эбит. Манна «Саха24» уонна «Саха» көрдөрөр-иһитиннэрэр хампаанньа ханааллара киириэхтээхтэр.
— Билигин биһиги нуучча тыллаах «Саха24» информационнай ханаалы тэрийиигэ үлэлэһэ сылдьабыт. Ити сыыппаранан ханаалы Дьокуускай, Мирнэй, Нерюнгри, Алдан уонна Ленскэй курдук бөдөҥ нэһилиэнньэлээх пууннар үүнэр 2018 сыл бастакы аҥаарыгар көрөр кыахтаныахтара. Тэрээһин уонна лицензиялааһын үлэлэрэ ыытылла сылдьаллар, – диэн миниистир Александр Борисов кэпсээтэ.

_________________________________

«Саха24» информационнай ханаалы тэрийиигэ үлэ барар. Ити сыыппаранан ханаалы Дьокуус­кай, Мирнэй, Нерюнгри, Алдан уонна Ленскэй курдук бөдөҥ нэһилиэнньэлээх пууннар үүнэр 2018 сыл бастакы аҥаарыгар көрөр кыахтаныахтара.

_________________________________

Оптоволоконнай сибээс

Маны таһынан пресс-конференцияҕа өрөспүүбүлүкэ сиригэр-уотугар оптоволоконнай сибээс сайдыытын боппуруоһа таарылынна. Ол курдук, күн бүгүн 6 тыһ. км оптоволоконнай сибээс ситимэ тардыллыбыт. Манна 90 нэһилиэнньэлээх пуун холбоммут. Ити сирдэргэ өрөспүүбүлүкэ нэһилиэнньэтин 68% олорор.
Миниистир Александр Борисов бу тутуу үлэтэ инвестордары тардыы бэрээдэгинэн барарын тоһоҕолоон бэлиэтээтэ.
Сыл түмүгэр бу үлэ Мирнэйтэн Сунтаар диэки салҕанан ыытыллыаҕа. Бүлүү бөлөх улуустарга тустаах тутуу үлэтэ түмүктэнэн, манна өрөспүүбүлүкэ 130 нэһилиэнньэлээх пууна холбонуоҕа.
Кэккэ биричиинэлэринэн оптоволоконнай ситим кыайан тардыллар кыаҕа суох миэстэлэрин, Ка-диапазоннаах спутник сибээһинэн хааччыйар былаан баарын туһунан миниистир иһитиннэрдэ.
— Билигин бу боппуруоһунан араас хампаанньалары, ол иһигэр тас дойдулары да кытта бииргэ үлэлээһин туһунан кэпсэтиилэр ыытыллаллар, – диэн Александр Ильич эттэ.

Көрдөрөр-иһитиннэрэр средстволары араарбакка

Тэрээһиҥҥэ хаһыаттар, информационнай сайтар боппуруостара эмиэ тумнуллубата. Суруналыыстар миниистиргэ үгүс ыйытыылары биэрдилэр.
Дойду, регион социальнай-экономическай сайдыытыгар, тыл политикатыгар көрдөрөр-иһитиннэрэр средстволар, туһулаан төрөөбүт тылынан тахсар кинигэ, хаһыат, сурунаал, телевидение уонна араадьыйа биэриилэрин суолталара уонна оруоллара олус улаханын бэлиэтиибин.
Биллэрин курдук, биһиги өрөспүүбүлүкэбит бэчээтин историята олус дириҥ. Итинэн киэн туттуохпутун туттабыт. Быйылгы сылга өрөспүүбүлүкэбитигэр бастакы сахалыы тылынан тахсыбыт «Саха дойдута» хаһыат 110 сылын уонна «Саха саҥата» диэн сурунаал 105 сылын үрдүк таһымнаахтык бэлиэтээтибит. Үйэттэн ордук кэм диэн эттэххэ дөбөҥ. Ити хаһыаты уонна сурунаалы бөдөҥ судаарыстыбаннай деятельбит, этнограф, суруйааччы, сырдатааччы, ХIХ үйэ бүтэһигэр, ХХ үйэ саҕаланыытыгар саха интеллигенциятын лидерэ Василий Васильевич Никифоров-Күлүмнүүр күн сирин көрдөр­бүтэ.
Туох барыта тэҥнэбилгэ көстөн кэлэр. Атын норуоттар бэчээттэрин историяларын арыйталаан көрдөххө, бүрээт тылынан «Шэнэ байдал» диэн маҥнайгы хаһыат 1921 сыллаахха тахсыбыт. Оттон тувинныы тылынан бастакы хаһыат 1926 сыллаахха эрэ бэчээттэммит. Калмыкияҕа 1917 сыллаахха «Ойратские известия» (аатыттан сылыктаатахха, нууччалыы тылынан бэчээттэммит буолуон сөп) диэн бастакы хаһыаттара күн сирин көрбүт. Манна ити хаһыат аан бастаан тахсыбыт сэтинньи 15 күнүн 2002 сыллаахха Национальнай бэчээт күнүнэн официальнайдык биллэрбиттэр.
Оттон биһиги сахалыы тыллаах хаһыаппыт элбэх ахсааннаах татаардар уонна башкирдар хаһыаттарын кытта араа-бараа бэчээттэммит. Ол курдук, «Саха дойдута» хаһыат 1907 сыллаахха бэчээттэммит эбит буоллаҕына, татаардар «Нур» (Саһарҕа) диэн хаһыаттара аан бастаан 1905 сыллаахха балаҕан ыйын 2 күнүгэр бэчээттэммит. Оттон Башкирияҕа татаардыы тылынан «Бакыг» диэн маҥнайгы хаһыат 1906 сыллаахха бэчээттэммит.

___________________________________________

Күн бүгүн сыыппаранан телевидение 182 станцията үлэлии турар. Ити станциялар 323 нэһилиэнньэлээх пууну, өрөспүүбүлүкэ 79% хабаллар. Бу сыл түмүгэр телевидение уонна араадьыйа сыыппаранан биэрии ситимин 211 объега үлэҕэ киириэҕэ. Оччоҕо өрөспүүбүлүкэ олохтоохторун 95% сыыппаранан телевидениени көрөр уонна араадьыйаны истэр кыахтаныахтара.

___________________________________________

Пресс-конференцияҕа суруналыыстар миниистиртэн өрөспүүбүлүкэҕэ Национальнай Бэчээт олохтуур тэрийэр төһө наадалааҕын туһунан тус санаатын ыйыталастылар.
Дириҥ историялаах национальнай бэчээппит билигин да дойдуга инники күөҥҥэ сылдьарын бэлиэтиэхпин баҕарабын. Ол курдук, соторутааҕыта фейсбукка бүрээт учуонайа Цырен Чойропов Саха сиригэр төрөөбүт тылынан тахсар хаһыаттар уонна сурунааллар элбэхтэрин туһунан суруйбут этэ.
Оттон аҥаардас парламент хаһыатын ылан көрөр эбит буоллахха, Россия биэс субъегар эрэ парламент хаһыата бэчээттэнэр. Ол иһигэр биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр. Оттон национальнай тылынан бэчээттэнэр парламент хаһыата биһиэхэ эрэ баар. Бу холобур өрөспүүбүлүкэбит интеллектуальнай сайдыытын биир туоһутунан буолар дии саныыбын.
Онон итинник дириҥ историялаах национальнай бэчээппитин ханнык да уустук кэм үүннүн, сыа-сым курдук тутан, харыстаан илдьэ сылдьыахпытын наада дии саныыбын.
Миниистир Александр Борисов пресс-конференцияҕа көрдөрөр-иһитиннэрэр средстволары судаарыстыбаннай, судаарыстыбаннайа суох диэн араарбакка, үбүлээһини оҥоруохтарын туһунан бэлиэтээтэ. Быйыл сааскыттан үлэлиир кылаабынай эрэдээктэрдэр Сүбэлэрин ыытар үлэтигэр тохтоото. Улуустар хаһыаттарын иһитиннэриилэрин СИА-ҕа бэчээттиир практика саҕаланыаҕын туһунан эттэ. Маны таһынан суруналыыстар хамнаһы үрдэтии боппуруоһун таарыйдылар.