Хоту сир олохтоохторугар эмчит көмөтө тииһимньилээх буолуохтаах

Саха Өрөспүү­бүлүкэтин Судаарыстыбаннай Мунньаҕын (Ил Түмэн) Бэрэссэдээтэлэ Петр Гоголев муус устар 24 к. Россия сокуону таһаарааччыларын Сэбиэтин социальнай политикаҕа хамыыһыйатын мунньаҕар тыл эттэ.

Саха сирин парламенын спикерэ сылдьарга уустук суоллаах-иистээх нэһилиэнньэлээх пууннарга, ол иһигэр цифровой технологиялар нөҥүө хаачыстыбалаах медицинскэй көмөнү оҥорууга тииһинии боппуруоһун көтөхтө.

Петр Гоголев бэлиэтээбитинэн, РФ Президенэ Владимир Путин 2018 с. кулун тутар 1 к. Федеральнай Мунньахха туһаайан этиитигэр доруобуйа харыстабылын бастакы сүһүөҕэ дьоҥҥо чугас буолуутун хааччыйыыга болҕомтону тардыбыта. 2018-2020 сс. 100-тэн тахса киһилээх нэһилиэнньэлээх пууннарга фельдшер-акушер пууннара уонна быраас амбулаториялара тэриллиэхтээхтэр.

«2019 с. тохсунньу 1 к. туругунан Саха сиригэр доруобуйа харыстабылын тиһигэр 551 туспа алын сүһүөх тэрилтэ киирэр, ол иһигэр 211 балыыһа, 38 диспансер, 71 амбулаторий-поликлиника тэрилтэтэ, 189 фельдшер-акушер уонна 19 фельдшер пууна», — диэн иһитиннэрдэ Ил Түмэн бэрэссэдээтэлэ.  Өрөспүүбүлүкэ оройуоннарыгар балыыһа тэрилтэтинэн 34 оройуоннааҕы киин, 151 учаастактааҕы балыыһа, кэккэ сэллиги утары, психоневрология, наркология, тирии-венерология диспансердара буолаллар.

«Саха сиригэр сырыыга ыарахаттардааҕынан нэһи­лиэнньэлээх пууннар 44% буолар, үгүстэрэ Арктика уонна Хоту сир оройуоннарыгар бааллар. Бу оройуоннарга сиринэн суол мөлтөҕүнэн, уу суола сезонунан эрэ үлэлииринэн, тимир суолунан тиэйии суоҕунан, нэһилиэнньэлээх пууннар хайаларга, тайҕаҕа, туундараҕа олохсуйбуттарынан суһал медицинскэй көмөнү оҥоруу уустук. Маныаха бу сирдэр-уоттар тыйыс климатынан, табаарынан уонна өҥөлөрүнэн хааччыллыыга ороскуоттара улаханынан, нэһилиэнньэ сэдэҕинэн уратылаһаллар», — диэтэ Петр Гоголев.

Кини маннык усулуобуйаларга телемедицина технологиялара ордук тоҕоостоохторун итиэннэ нэһилиэнньэҕэ кэмигэр хаачыстыбалаах медицинскэй көмөнү оҥорууну хааччыйар кыахтаахтарын бэлиэтээтэ.

«Саха сиригэр 2017-2018 сылларга Интернет ситимигэр медицинскэй тэрилтэлэри холбооһуҥҥа «Ростелеком» ПАО бырайыага олоххо киирбитэ. «Ростелеком» өрөспүүбүлүкэ 34 оройуонугар уонна Дьокуускайга 252 эмтиир-сэрэтэр тэрилтэ сибээс түргэн ханаалларыгар тииһинэр кыаҕын хааччыйбыта», — диэн Саха сирин парламенын спикерэ кэпсээтэ.

Кини бэлиэтээбитинэн, тэрилтэлэр үгүстэрин сибээс волоконнай-оптическай линиятынан, оттон ыраах объектары спутник технологиятынан холбообуттара. Оптоволокнонан дааннайдары тиэрдии 10 МБит/с кырата суох.

2019 с. тохсунньу 1 к. туругунан Саха сиригэр доруобуйа харыстабылын тиһигэр 551 туспа алын сүһүөх тэрилтэ киирэр, ол иһигэр 211 балыыһа, 38 диспансер, 71 амбулаторий-поликлиника тэрилтэтэ, 189 фельдшер-акушер уонна 19 фельдшер пууна

«Бүгүҥҥү күҥҥэ 34 оро­йуоннааҕы киин балыыһа, сүрүн өрөспүүбүлүкэтээҕи балыыһалар уонна  диспансердар телемедицина нөҥүө диагностыыр хартыыналары тиэрдэн, консультациялары ыытыыга анаан компьютерынан уонна телекоммуникацияларынан хааччыллан тураллар», — диэтэ Петр Гоголев.

Телемедицина өҥөлөрүнэн 34 оройуон киин балыыһата уонна 7 куораттааҕы балыыһа, 14 өрөспүүбүлүкэтээҕи диспансер туһаналлар.

«Ол эрээри манна оройуон кииннэригэр баар балыыһалар туһунан этиллэр, оттон ыраах, уустук суоллаах-иистээх нэһилиэнньэлээх пууннарга ФАП-тар эрэ бааллар. Кинилэр баһыйар үгүстэригэр телемедицина суох. Өрөспүүбүлүкэҕэ ФАП 5,7% эрэ телемедицинаҕа тииһинэр. Ону ааһан, аҕыйах нэһилиэнньэлээх 163 пууҥҥа ФАП да суох. Ити сэлиэнньэлэр медицинскэй көмөнү чугас нэһилиэнньэлээх пууннарга ылаллар, оттон ити пууннар уонунан, ардыгар сүүһүнэн килэмиэтир ыраахтар. Нэһилиэнньэҕэ маннык балаһыанньа сытыы боппуруоһунан буолар», — диэн бэлиэтээтэ Петр Гоголев.

Кини кэккэ чахчыны аҕалла. Холобур, Уус-Маайа оройуонугар Югоренок бөһүөлэк олохтоохторо медицинскэй көмөнү 94 км ыраах баар Солнечнай бөһүөлэгэр тиийэн ылаллар. Мииринэй оройуонугар Моркока сэлиэнньэ олохтоохторо 178 км тэйиччи баар Айхал бөһүөлэгэр эмтэнэ бараллар. Оттон саамай сиэрэ суох түбэлтэ: Хани сэлиэнньэтэ – чугастааҕы эмп тэрилтэтэ Нерюнгри куоракка баар, онно кинилэр 405 килэмиэтири айанныыллар.

«Биһиги билиниэх тустаахпыт, Саха сирин курдук улахан өрөспүүбүлүкэҕэ бары боппуруостары бэйэбит быһаарарбыт ыарахан, онон федерация көмөтө туохтааҕар да суолталаах. Суола-ииһэ мөлтөх сэлиэнньэлэргэ цифровизация,  Интернет нөҥүө телемедицинаҕа тииһинии туһунан этэрбит сатаммат», — диэтэ Саха сирин парламенын спикерэ.

«Россия Федерациятын цифровой экономиката» национальнай бырайыак быһыытынан, 2024 сылга диэри дьиэ хаһаайыстыбатын 97%-гар 100 Мбит/с итэҕэһэ суох Интернет ситимин аһарар кыаҕын ситиһэр наада. Ону ВОЛС тутуута суох хааччыйар кыаллыбат. Маныаха, өрөспүүбүлүкэ сиригэр-уотугар ВОЛС 249 эрэ нэһилиэнньэлээх пууҥҥа (уопсай ахсаантан 39%) эрэ тоҕоостоох, итиннэ 807 тыһ. киһи олорор (өрөспүүбүлүкэ нэһилиэнньэтин 84%). Көрдөрүүнү ситиһэр туһуттан 2024 сылга диэри эбии 3320 км магистральнай ВОЛС тутуллуох тустаах.

«Саха сирин климатын, географиятын уратыларын, нэһилиэнньэлээх пууннар икки ардылара балайда ырааҕын учуоттаатахха, хаалбыт 388 нэһилиэнньэлээх пууҥҥа (уопсай ахсаантан 61%) ВОЛС тутуута кыаллыбат. Онон доруобуйа харыстабылын тэрилтэлэрин, ол иһигэр ФАП-ры “РФ цифровой экономиката” федеральнай бырагыраама чэрчитинэн спутник ханаалларынан хааччыйарга этии киллэрэбит», — диэтэ Петр Гоголев.

Кини этэринэн, спутник си­бээһин саамай улахан итэҕэһэ – кини сыаната ыараханыгар. Онон ыраах уонна уустук суоллаах-иистээх нэһилиэнньэлээх пууннарга баар медицинскэй тэрилтэлэргэ сибээс өҥөлөрүгэр ороскуоттары субсидиялааһыҥҥа эбэтэр ыйыллар медицинскэй тэрилтэлэргэ сибээс өҥөлөрүгэр анал чэпчэтиилээх тарифтары бигэргэтиигэ Россия Федерациятын таһымыгар судаарыстыба механизмын оҥорор наадатын туһунан боппуруоска Саха сирин олохтоохторун өйүүллэригэр парламентарий көрдөһүүтүн тиэртэ. 

«Цифровой технологиялар эрэ көмөлөрүнэн ыраах, тиийэргэ уустук суоллаах-иистээх аҕыйах нэһилиэнньэлээх пууннары медицинанан хааччыйыы кыһалҕатын быһаарар кыаллыбатын биһиги өйдүүбүт. Ыраахтан чинчийии көрүҥэ быраастарга, ордук исписэлиистэргэ быһаччы көрдөрүүнү толору солбуйбат. Ол иһин нэһилиэнньэтэ сэдэх уонна тырааныспар сырыыта хааччахтанар сирдэргэ медицинскэй көмөнү оҥоруу уратыларын учуоттуур нуормалары федеральнай сокуоҥҥа эбии киллэрэри наадалааҕынан ааҕабыт», — диэн этии оҥордо Ил Түмэн бэрэссэдээтэлэ.

Кини бэлиэтээбитинэн, чуолаан, «Россия Федерациятыгар гражданнар доруобуйаларын харыстааһын төрүттэрин туһунан” федеральнай сокуон нуормалара маннык нэһилиэнньэлээх пууннарга стационар усулуобуйатыгар бастакы медицинскэй-санитарнай көмөнү оҥорорго кыах биэрбэттэр, медицинскэй көмөнү хааччыйыы көһө сылдьар көрүҥнэрин тэрийии уратыларын, санитарнай авиация сайдыытын учуоттаабаттар.

«Өрөспүүбүлүкэҕэ бүгүҥҥү күҥҥэ тиийэргэ уустук суоллаах-иистээх уонна ыраах сытар нэһилиэнньэлээх пууннарга эвакуация буолуон иннинэ суукканы эргиччи кэтээһин наада буолар түгэнигэр суһаллык куойкалар тэнитиллэллэрэ, ону сэргэ  оройуоннааҕы киин уонна өрөспүүбүлүкэтээҕи балыыһалар быраастара көһө сылдьан үлэ­лииллэрэ бу боппуруоһу тустаах быһаарыынан  буолар. Биһиги медицинскэй көмөнү оҥоруу итинник көрүҥнэрин федеральнай сокуоннарга бигэргэтэргэ этиилээхпит», — диэтэ Петр Гоголев.

Спикер эбэн эппитинэн, ыраах олорор Хоту сир нэһи­лиэнньэтэ үгэскэ киирбит хаһаа­йыстыбаннай үлэтинэн, булдунан дьарыктанар. Кинилэр булт саатыгар көҥүлү уонна тырааныспары, техниканы салайар быраабы ылар туһуттан кэмиттэн кэмигэр эмчиттэр хамыыһыйаларын ааһаллара ирдэнэр.

“Бу ыраах, сырыыга ыарахаттардаах нэһилиэнньэлээх пууннар олохтоохторугар биллэр биричиинэнэн уустуктардаах. Онон көһө сылдьан, ол иһигэр диспансеризация бырагырааматын чэрчитинэн үлэлиир быраастар биригээдэлэрин састаабыгар туһааннаах көҥүлү уонна бырааптары ылыыга чинчийиини ыытар биирдиилээн исписэлиистэр киллэриллиэхтээхтэр диэн ааҕабыт.   Ону сэргэ манан сибээстээн медицинскэй түмүктээһиннэр формаларын биир көрүҥнүүр кыаҕы көрөргө этиилээхпит. Ону көһө сылдьар биригээдэлэринэн медицинскэй көмөнү оҥоруу бэрээдэгэр уонна стандартарыгар бигэргэтэр наадалаах”, — диэн этиитин түмүктээтэ Петр Гоголев.