Сири эргийэ хабар Иридиум спутнига уонна атом энергията

Алтынньы 24 күнүгэр “Кыайыы 50 сыла” спорт дыбарыаһыгар “СахаПромЭкспо. Недра Якутии. Спецтехника. Логистика.Экология. Газификация” уонна “Информационные технологии. Связь.Телекоммуникации. Безопасность” диэн Регионнар икки ардыларынааҕы анал VII быыстапка аһылынна. Арассыыйа 14 регионуттан 58 бырамыысыланнас уонна сибээс тэрилтэлэрэ бэйэлэрин бырайыактарын көрдөрүүгэ таһаардылар.

Быыстапка соруга — сайдыыга үктэл

Быыстапканы тэрийээччилэринэн СӨ Сибээс уонна информационнай технология, Бырамыысыланнас уонна геология, Айылҕа харыстабылын, Тырааныспар уонна суол-иис хаһаайыстыбатын министиэристибэлэрэ, Атыы-эргиэн палаатата буолаллар.
Атыы-эргиэн палаататын президенэ, норуот депутата Владимир Членов быыстапканы арыйда уонна Саха сирин тыйыс усулуобуйатыгар табыгастаах үрдүк технологиялаах тэриллэри киэҥ ырыынакка таһаарар тэрилтэлэр бэрэстэбиитэллэрин кытары ирэ-хоро кэпсэттэ.

— Мин бүгүн элбэх туһалаах информацияны иһиттим, көрдүм. Бастакынан, Хоту сиргэ табыгастаах IT технологиялар кэрэхсэбиллээхтэр. Манна эгэлгэ спутниковай тэриллэр, вай-фай ситим, цифровой телевидение көрдөрүллүбүттэр. Бу быыстапкаттан сайдыы таһымын көрөҕүн. Арктикаҕа бу хампаанньалар тугу биэриэхтэрин сөбүй? Холобур, биһиги Хоту сирбитигэр вездеход саҥа серията, гусеницалаах, бадараанынан сылдьар массыыналар олус наада буолуо этилэр. Кылаабынайа, Саха сирин тэрилтэлэрин өттүттэн интэриэс баар буолуохтаах. Манна олохтоох дьон ээл-дээл сылдьыбакка, ыйытан, көрөн-истэн, инники өттүгэр туһаныахтарын наада. Оҥорон таһаарыы салайааччылара бу быыстапкаҕа интэриэстээх буолуохтаахтар. Холобур, мин бу сылдьан “КАМАЗ” киин тэрилтэтиттэн туһаттан тахсыбыт массыыналары суох оҥорор бырагыраама баарын биллим. Аны, “Умный Дом” тэрилтэттэн быыстала суох үлэлиир тэрилтэлэргэ электричество ороскуотун хайдах кыччатыахха сөбүн ыйыталаһан барбыттар. Бу быыстапка түмүгүнэн министиэристибэлэр, биэдэмистибэлэр уонна биирдиилээн тэрилтэлэр кыттааччы хампаанньалары кытары кэскиллээх дуогабары түһэрсиэхтэрэ диэн эрэнэбит, — диэн Владимир Членов “Ил Түмэн” хаһыаты кытта үллэһиннэ.

Ньиэп, гаас саппааһа хаһан эмэ бүтүөҕэ

Нижнэй Новгородтан кыттааччылар — Атомнай энергетическай оборудованиеларынан дьарыктанар “ОКБМ Африкантов” ААУо кэлэр кэм энергиятын туһунан сонуннаах. Мин кинилэр стендэлэригэр чугаһаабыппар, хампаанньа исписэлииһэ Владимир Галушкин дьоҥҥо атомнай энергия туһунан кэпсии турара. Кини миигин кытта бүөмнээн кэпсэтиитигэр: “Бу билигин аҕай олохтоох тэрилтэ исписэлииһэ кыһалҕатын миигин кытта үллэстэн барда. Руднигы үлэ­лэ­тэр энергия мөлтөөбүтүн туһунан этэр. Сотору маннык кыһалҕа үгүс бырамыысыланнай тэрилтэлэри хаарыйыа дии саныыбын”, — диэн эттэ.

Салгыы Владимир Галушкин хампаанньа тутуһар хайысхатын кэпсээтэ.
— Ньиэп уонна гаас саппааһа хаһан эрэ бүтэр уһуктаах. Чох диэн ааспыт үйэ оттуга. Оттон киһи аймах айылҕаттан ылар энергията суох олорбот. Билигин уу, тыал, күн сардаҥатын энергиятын туһанардыы былаанныыбыт. Ол эрээри, академик Владимир Вернадскай биһиги планетабыт тыынар тыыннаах диэн этэн турар. Ханнык баҕарар тыынар тыыннаахтан 20%-тан элбэх энергия ыллахха, кини кэхтэр. Сир эмиэ оннук – уутун, тыалын, күнүн энергиятын тохтоло суох туһанар буоллахпытына, планета кэхтэр турукка тиийиэҕэ. Өрүс энергиятын туһанан тугу ситистибит? Волга өрүскэ гидроэлектростанция бөҕө тутаннар өрүһү “өлөрдүлэр”. Онон гаас, ньиэп аҕыйыыр түгэнигэр атомнай энергия сүрүн источникпыт буолуоҕа.
Сотору кэминэн ядернай двигателлээх массыыналар элбиэхтэрэ. Бензин сапараапката суох сиригэр ядернай двигателлээх массыыналар табыгастаах буолуохтара. Ордук эһиэхэ, Саха сиригэр. Эһиэхэ бензины аҕалар уустук, сыаната үрдүк. Оттон ядернай двигателлээх массыына сулууспалыырын тухары оттукка наадыйыа суоҕа. Биллэн турар, сыаната быдан үрдүк буолар – ол оннугар бензин туһунан “төбө ыарыыта” тохтуур. Сир баайын хостуур рудниктарга атомнай станциялары туруоруохха сөп. Маныаха электрическай ситимнэр, атын оттуктар наадалара суох. Кэлиҥҥи кэмҥэ автоматынан үлэлиир атомнай станциялары айдылар, маныаха киһи да наадата суох буолар. Биһиги хампаанньабыт 70 сылын туолбута. Ядернай реактордары оҥорбут кылаабынай конструктор Игорь Иванович Африкантов аатын сүгэр. Сэбиэскэй саҕана бу собуот ядернай сэрии кутталын утары үлэлээбит буоллаҕына, билигин цивилизация тыыннаах хааларын туһугар кыһаллар.

Хаһан да сибээһэ сүппэт Иридиум спутнига

Баай хара тыалаах, нэлэмэн куйаар туундаралаах Саха сиригэр спутник сибээһэ биир саамай көдьүүстээх сибээс көрүҥүнэн буо­лара саарбаҕа суох. Ол туһунан Москваттан сылдьар “Сателлит телеком” ХЭУо исписэлииһэ Максим Югов кэпсээтэ.

— Биһиги спутниковай тэриллэрбит нэһилиэнньэлээх пууннартан ыраах үлэлиир дьоҥҥо олус туһалаах буолуохтара. Холобур, бу спутниковай трекер диэн баар. Бу тэрил киһи ханна сылдьарын чопчу ыйар, кини бу тэрил көмөтүнэн иһитиннэрии ыытыан сөп. SOS кунуопкалаах, баттанна да быыһыыр сулууспа бу киһи айаннаабыт хайысхатын көрөр.
Бу тэрилгэ Иридиум спутник сибээһин модема баар. Биһиги үйэбитигэр Иридиум спутник сибээһэ саамай үрдүк таһымҥа сылдьар, сир ханнык баҕарар туочукатын хабар.
Иридиум спутник системалаах төлөпүөн хас да көрүҥүн быыстапкаҕа аҕаллыбыт. Холобур, вай-фай Иридиум точкатын көмөтүнэн, сибээс хаппат ханнык да түҥкэтэх тайҕа быыһыгар, туундара ортотугар төлөпүөҥҥүн үлэлэтиэххитин сөп. Ол курдук, бу тэрили туруоран баран, төлөпүөҥҥүн вай-файга холбоноҕун уонна Иридиум GO приложение көмөтүнэн спутник төлөпүөнүн курдук туттаҕын.
Тайҕаҕа бултуур, туундараҕа табаһыттыыр дьоҥҥо уонна туристарга “Глобалстар” спутник сибээһин ылалларыгар сүбэлиэм этэ. Бу спутник сибээһэ сир шарын хотугу кэтирээһинин 70-с параллелыгар диэри хабар. Үтүө өрүтүнэн сыаната удамыра буолар — мүнүүтэ кэпсэтии ортотунан 50 солк. Оттон уустук усулуобуйаҕа, өр кэмҥэ ыраах сиринэн тэлэһийэр дьоҥҥо сир үрдүн 100% хабар Иридиум спутниктан ордук суох.

Эҥкилэ суох сайдыыга муҥур суох

Быыстапка киһи аймах олоҕун устата иннин диэки харса суох баран иһэрин бигэргэтэр. Быыстапкаттан спутник сибээһин, энергия көрүҥүн билбитим таһынан, массыына тутуутун, анал таҥастар матырыйаалларын үрдүк технологияларын, ураты бөҕө тимир матырыйааллар, цифровой телевидение эгэлгэ көрүҥүн биллим.

ЯСИА хаартыскалара.