Үлэлиир баҕа баар, ол эрэн мэһэй элбэх

Производствонан дьарыктанар инбэлииттэр тэрилтэлэрэ судаарыстыба өйөбүлүгэр наадыйар

Билигин иккилии-үстүү үрдүк үҥрэхтээх дьон үлэтэ суох хаамса сылдьар ырыынак сыһыаннаһыыларын хаҕыс кэмигэр инбэлииттэргэ үлэ миэстэтин таһааран, тэрийэн үлэлэтэ олорор тэрилтэ ыытар үлэтин-хамнаһын сырдатары наадалааҕынан ааҕабын.

Дьокуускайдааҕы инбэлииттэри үлэнэн реабилитациялыыр уопсастыбаннай үөрэх тэрилтэтин дириэктэрин Николай Местниковы көрсөн кэпсэтэ сырыттыбыт.

— Николай Гаврильевич, эн хайдах быһыылаахтык мээнэ киһи ылсыбат социальнай эйгэтигэр үлэлии киирбиккиний? Ааҕааччыларга ити туһунан билиһиннэр эрэ.

— 1995 сыллаахха Бэчээт дьиэтигэр «Вести» диэн биллэр суруналыыс, салайааччы Леонид Левин тэрилтэтигэр үлэлии сырыттахпына, Дьокуускайдааҕы инбэлииттэри үлэнэн реабилитациялыыр үөрэх тэрилтэтигэр үлэҕэ ыҥырбыттара. Оччолорго ити тэрилтэ дириэктэринэн Алек­сандр Васильевич Рыжов үлэлии сылдьара. Кини: «Полиграфическай бородууксуйаны оҥоруунан дьарыктанаары, типография аһан үлэлэтээри гынабыт, эн киирэн үлэлээ эрэ», — диэн көрдөспүтэ. Доруобуйаларыгар хааччахтаах дьону кытта үлэлиир чэпчэкитэ суох буоларын билэрим. Онон балачча толкуйдаабытым. Ол кэнниттэн үлэлээн көрүөххэ диэммин, сөбүлэҥмин биэрбитим.

Итиннэ 1996 сыллаахха үлэ­лии киирбитим. Переплетнай сыах тэрийбиттэр этэ. Александр Васильевич тута миигин бу сыахха начальниктаа диэбитэ. Ити этииттэн толубутум. Үөс батааскы биэрбэтэ, начальнигынан анаан кэбистэ.

Социальнай эйгэҕэ сыстан үлэлээбит биир төрүөппүнэн, арааһа тус олоҕум эмиэ буолуон сөптөөх. Ол курдук, иһирэх ийэм төрдүс, оттон амарах аҕам бэһис кылааска үөрэнэ сырыттахпына, күн сириттэн күрэммиттэрэ. Онон тулаайах үөскээбитим.

— Дьэ үлэҕин хайдах саҕа­лаатыҥ?

— Кистэл буолбатах, бастаан утаа уустуга, ыарахаттардааҕа. Сүүрбэ сэттэ үлэһиттэн, уонтан тахсата олох көрбөт дьон этилэр. Сакаас, үлэ диэн суох. Тустаах тэрилтэ аһыллан үлэлээбитэ сыл эрэ буолбут этэ. Комбинат бастаан тэриллэригэр биир эрэ сыахтааҕа. Матараас, суорҕан уонна чараас таҤас тигэллэрэ.

Александр Васильевич саҥа үлэ миэстэлэрин таһаарбыта. Ол курдук, бэчээттиир-переплетнай, атах таҥаһын оҥорор сыахтары арыйбыта. Ити кэнниттэн столярнай сыах уонна маҕаһыын аһыланнар үлэлэрин саҕалаабыттара. ОҤорон таһаарар бородууксуйаларын арааһын сыыйа-баайа элбэтэн испит­тэрэ. Сүүстэн тахса араас бородуук­суйаҕа тиийэ оҤорон таһаарбыттара.

Тэрилтэ хара тэриллиэҕиттэн күн бүгүнүгэр диэри хаһаайыс­тыбаннай ахсааҥҥа үлэлиир. Ол курдук, судаарыстыбаттан биир кэлтэгэй кэппиэйкэни ылбаппыт. Дьиҥэ, биһиги курдук социальнай тэрилтэлэри судаарыстыба өйүөхтээҕэ эбитэ буолуо…

Итиннэ үлэлии киириэм иннинэ Тааттаҕа, Чурапчыга, Мэҥэ-Хаҥаласка, Аллайыахаҕа уонна өрөспүүбүлүкэтээҕи типо­графияҕа үлэлээбит буоламмын, бу хайысхаҕа уопуттааҕым. Бастаан онтон-мантан көрдөһөммүн оборудованиелары буллум. Үлэһиттэрим ити иннинэ кэмбиэр уонна скоросшиватель-паапкалары эрэ оҥоруунан муҥурдаммыттар. Сыл иһигэр 30-тан тахса тыһыынча оҥорбут кэмбиэрдэрэ уонна 200 тыһыынча скоросшиватель-паапкалара ханна да батарыллыбаккалар ыскылаакка сыталлара.

Бастакы ыйбытыгар 15 тыһ. солк. бородууксуйаны нэһиилэ оҥордубут. Ол суумма хамнаспытын да саппата. Үлэ суох буолан хаалар. Дириэктэрим үлэһиттэргин төлөбүрэ суох уоппускаҕа ыыталаан кэбис диэн этэр. Онтон дьонум онно сөбүлэспэттэр. Наһаа ыарахан кэм этэ. Үс сыл устата уоппуска диэни ылбатым. Сакаасчыттары булуталаатым. Уопсай ыарыыларынан, истибэт-саҥарбат инбэлииттэри үлэҕэ ылыталаатым. Сыыйа-баайа оннубутун буллубут. Үлэ, сакаастар, бастакы түмүктэр баар буоллулар. Үлэһитим ахсаана 40-ҕа тиийтэлии сылдьыбыттааҕа. Икки сменанан, өрөбүл күннэргэ кытта үлэлиирбит. Сакаас баар буоллаҕына, хамнастанабыт. Онон интэриэс баар буолан, итинник үлэлиирбит. Ити курдук, күн бүгүнүгэр диэри тустаах тэрилтэҕэ үлэлээн кэллим.

2015-2016 сыллартан саҕа­лаан, федеральнай сокуон быһыытынан ким куонкурска кыайбыт эрэ тэрилтэ сакааһы толорор кыахтанар. Онон биһиги балаһыанньабыт уустугуран таҕыста. Бастайааннай сакаасчыттарбыт баҕарбыттарын да иһин биһигини кытта кыайан үлэлэспэттэр.

— Николай Гаврильевич, бэйэн полиграфист үөрэх­тээххин.

— Новосибирскайдааҕы полиграфистар училищеларын үөрэнэн бүтэриэхпиттэн ылата, бу эйгэҕэ отуттан тахса сыл устата үлэлээн кэллим.

— Тэрилтэҕит саамай муҥутаан төһө үлэһиттэнэ сылдьыбытай?

— 1999 сылтан саҕалаан 2006 сылга диэри тэрилтэбит 180-ҥа тиийэ үлэһиттээҕэ. 2014 сылга диэри сүүсчэкэ киһини үлэлэтэ олорбуппут.

— Билигин тэрилтэҕит бала­һыанньата хайдаҕый?

— Эһиил 2020 сылга тэрилтэбит үлэтин саҕалаабыта үйэ чиэппэрдээх үбүлүөйүн бэлиэтиэҕэ. Ити сыллар усталара тыһыынчанан дьон үлэлээн аастылар. Судаарыстыбаттан ханнык да көмөтө, өйөбүлэ суох үлэлээн кэллибит.

Аҥаардас 1995-2006 сылларга үөрэтэр пууммутугар 500-тан тахса инбэлиит үөрэммитэ. Ити курстарга үҥрэммит инбэлииттэр бортунуой, столяр, атах таҤаһын тигээччи, ЭВМ оператора идэлэрин баһылаабыттара.

2006 сыллаахха Александр Рыжов үлэтиттэн уурайбыта. Онно атын дьон кэлэннэр, тэрилтэни ыһан-тоҕон кэбиспиттэрэ. Өйдүүр буолуохтааххыт, өрөспүүбүлүкэҕэ улахан айдаан тахсыбытын. Нолуоктарын төлөөбөккөлөр, тэрилтэ иэс бөҕөтүгэр ыйаммыта. 2009 сыллаахха миигин тустаах тэрилтэ дириэктэринэн анаабыттара. Бу дьон иэстэрин төлүүргэ сырам-сылбам бараммыта. Дьокуускай куорат мэриятыттан аҥаардас 2 мөл. солк. кредит ылбыттар этэ. Ол кредиттэрэ 4 мөл. солк. буолбутун биһиги төлөөтүбүт. Поставщиктарыгар иэстэрин эмиэ төлөөтүбүт. Онон нолуокка иэстэнэн хаалбыппыт.

Людмила НОГОВИЦЫНА

Подробнее читайте в свежем номере газеты по указанной ссылке.

Уважаемые читатели!

1. Покупая электронную версию Издания, вы осознаете, что покупаете ее исключительно для личного (семейного) пользования. Перепродажа или любая другая передача купленного вами номера газеты третьим лицам запрещается и может преследоваться по закону.
2. Обязанности продавца, в качестве которого выступает Издание, считаются выполненными с момента отправки Покупателю ссылка на скачивание купленного и оплаченного им номера газеты.
3. Стоимость газеты в розницу 30 руб.

ВАЖНО! Иногда, по независящим от Издания причинам, спам-фильтры Покупателя перебрасывают письмо с заказанной вами ссылкой в папку «Спам». Поэтому если вы не получили от нас автоматически сгенерированного письма со ссылкой, для начала проверьте папку «Спам». Если его нет и там — обращайтесь в нашу редакцию.