Даача аны суох буолар дуо?

Кинилэр уратылара тугуй итиэннэ куорат таһынааҕы хамсаабат баайы-дуолу бас билээччилэргэ ити туох сабы­дыалланыаҕай?

Уопсай баайга-дуолга усунуос

Суолталаах саҥаны киллэрии – 2019 сылтан саҕалаан куорат таһынааҕы учаастактар хаһаайыннара бары коммерческайа суох табаарыстыбалары кытта тэҥҥэ уопсай баайы-дуолу көрүү-истии иһин усунуос төлүүргэ күһэллиэхтэрэ. Урукку өттүгэр биирдиилээн даачалаахтар, сорох өҥөлөрү оҥорууга табаарыстыбалары кытта дуогабар түһэрсибит буоллахтарына, холобур, бэйэм массыынам суох диэн суолу көрүүгэ-истиигэ төлүүртэн аккаастанар кыахтаахтара.

Билигин итинник гынар кыаллыа суоҕа. Даачалаахтар табаарыстыбалары кытта дуогабардара 2020 сылтан юридическай күүстэрин сүтэрэллэр. «Маннык көрүҥнээх тэрилтэлэргэ киирбэтэх учаастактар биирдиилээн хаһаайыннара билигин уопсастыбалар чилиэннэрин кытта тэҥҥэ усунуос төлүүр эбээһинэстэниэхтэрэ. Аккаастыыр түгэннэригэр ити төлөбүр суут нөҥүө ирдэниэҕэ», — диэн сэрэттэ Россия садоводтарын Сойууһун бэрэссэдээтэлэ Олег Валенчук.

Усунуос кээмэйэ хас биирдии сад эбэтэр оҕуруот табаарыстыбатын устаабыгар бигэргэтиллэр. Саҥа сокуон сад-оҕуруот хаһаайыттара ити усунуостары хайдах үөскэтэри бэйэлэрэ быһааралларыгар этэр: олор барыларыгар тэҥ буолуохтарын эбэтэр прогрессивнай ньыма туһаныллыан сөп. Прогрессивнай ньыманан усунуос суумата учаастактар иэннэриттэн эбэтэр онно баар тутуулартан тутулуктанан араастаһыан сөп.

Экспердэр ааҕалларынан, ити түмүгэр маннык түм­сүүлэргэ мэлдьи баар кы­һалҕа быһаарыллыан сөп: холобур, уу скважинатын лицензиялааһыҥҥа харчы хомуллар, ол эрээри түмүгэр ити харчы уокка иэһи төлөөһүҥҥэ ороскуоттанан хаалар. Ол эбэтэр учаастактар үгүс хаһаайыттара даачаларыгар сылга биирдэ-иккитэ кэлэн бараллар уонна ол эрэ кэмҥэ урукку сыллааҕы счеттарынан төлүүллэр. Оттон уу да, суол да кинилэргэ соччо наадата суох курдук.

Манна даҕатан эттэххэ, табаарыстыбаны уунан хааччыйыыга анаан скважинаны регистрациялааһыны судургутутуу – саҥа сокуон тутаах балаһыанньаларыттан биирдэстэрэ. Чуолаан, билигин сир аннын геологическай чинчийиини, сиртэн хостонор туһалаах баай саппааһыгар судаарыстыба өттүттэн экспертиза ыыппакка эрэ, ону тэҥэ туһааннаах үлэни ыытыыга техническэй бырайыагы сөбүлэһиннэриитэ уонна бигэргэтиитэ суох сир аннынааҕы ууну булар кыаллыаҕа.

«Уопсай да, тус бэйэ да ту­һаныытыгар анаан судаарыстыба өттүттэн эбии экспертизата, сөбүлэһиннэриитэ суох сад уонна оҕуруот табаарыстыбаларын сиригэр-уотугар ханнык баҕарар скважинанан  2020 сыл тохсунньу 1 күнүгэр диэри туһаныахха сөп, — диэн бэлиэтээтэ Олег Валенчук. — Салгыы регистрация судургутутуллубут бэрээдэгэ оҥоһуллуоҕа. Лицензиялааһын – бу ыарахан сыаналаах уонна сыраны эрэйэр процедура, онон дьону мантан босхолуур наадалаах диэн бырабыыталыстыбаны итэҕэттибит».

Ол эрээри билигин скважинаны ханна таптаабытынан уонна хайдах баҕарбытынан үүттүөххэ сөп диэн буолбатах. Саҥа сокуонунан итинник үлэҕэ анаан “табаарыстыбаҕа квалификациялаах исписэлиистэр бааллар диэн дакаастабылы” биэрии ирдэммэт. Ол эрэн сир аннынааҕы уу объектарын харыстааһын бары быраабылаларын тутуһан туран ууну таһаарыах тустаахтар. Кэһии таҕыстаҕына, билигин үлэлиир сокуоҥҥа сөп түбэһиннэрэн салайааччылары эппиэтинэскэ тардыахтара.

Кэтэхтэн куоластааһын эмиэ ыытыллар

Усунуостары үөскэтии бириинсибин бигэргэтэр туһунан бүтэһиктээх быһаарыы учаастактары бас билээччилэр уопсай мунньахтарыгар ылыллар. Манна эмиэ кэккэ уларытыылар көрүллэллэр. Чуолаан, 2019 сылтан, табаарыстыба чилиэнэ буолартан тутулуга суох, учаастактары бас билээччилэр уопсай мунньахха кыттар уонна куоластыыр кыахтаналлар.

Кворум 50%, онуоха эбии табаарыстыба 1 чилиэнэ баар буоллаҕына эрэ быһаарыы ылыллар: биирдиилээн учаастактары бас билээччилэр манна учуоттамматтар. Оттон олох көрдөрөрүнэн, кворуму ситиһэр үгэс курдук кыаллыбат, ол иһин наадалаах быһаарыылар үгүстүк “ыйанан” хаалаллар.

«Саҥа сокуон мунньахтары булкаас көрүҥүнэн ыытары көрөр: кворум суох буоллаҕына, оттон итинник түгэн мунньах 95 бырыһыаныгар тахсар, оччоҕуна кэтэхтэн куоластааһын ыытыллар», — диэн быһаарда Москва садоводтарын сойууһун бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Полина Тришина.

Сокуоҥҥа ханнык баҕарар уларыйыылар, кэлин ыстарааптаммат курдук, ханнык эмэ докумуоннары бэлэмниири эрэйэллэр. Манна сыһыаннаан, саҥа 217 №-дээх ФС  балайда сымнаҕас, учаастактары бас билээччилэртэн ураты дьайыылары ирдээбэт. Ол эрээри син биир кыралаан бэрэбиэркэлэнэр наада.

«Учаастактары бас билээч­чилэр, кэлин кыһалҕаҕа тэбиллибэттэрин туһуттан, суһаллык тугу эрэ оҥороллоругар эбээһинэс­тиир ханнык да нуорма суох, – диэн бэлиэтиир Тришина. — Ол эрээри сир учаастагар уонна хапытаалынай тутууларга быраабы бигэргэтэр докумуоннаргыт толору баалларын көрүнүҥ».

Билигин учаастакка уонна онно баар хамсаабат баай-дуол объектарыгар бас билии быраабын ЕГРН (Хамсаабат баай-дуол уопсай судаарыстыбаннай реестрэ) суруга бигэргэтэр. Экспердэр эппиттэринэн, хомойуох иһин, Россия кэккэ регионнарыгар учаастактары бас билээччилэр аҥаардара кэриэтэ сад табаарыстыбатын киниискэтин эбэтэр учаастагы бас билиигэ биэрэр туһунан эргэ сибидиэтэлистибэни эрэ илдьэ сылдьаллар.

Ким эрэ нолуок төлүүртэн куотунан, бэйэтин садын уон­на оҕуруотун учаастагын быраабыла быһыытынан соруйан регистрациялаабат. От­тон ким эрэ саҥа ирдэбиллэри билбэт. Ол эрээри исписэлиис­тэр сүбэлииллэринэн, кэнэҕэс кыһалҕаҕа түбэспэт курдук, ити боппуруос кэмигэр быһаа­рыллыахтаах.

«Үгүс садоводтар сирдэрин кыраныыссатын олохтообокко сылдьаллар, оттон сорох дьон нолуоктан куотуна сатаан, анаан-минээн ону оҥорботтор, – диэн бэлиэтээтэ Олег Валенчук. — Ол эрээри итини тиһэҕэр син биир оҥорорго күһэллиэхтэрэ, онтон атын учаастагы нэһилиэстибэҕэ хаалларар эбэтэр атыылыыр кыаллыа суоҕа».