Кэлэр сылтан ТОС-тар тэриллиэхтэрэ

— Ааспыт сыл олохтоох бэйэни салайыныыга бэйэтин өттүттэн сүрдээх кэккэ сытыы боппуруостаах сыл буолан ааста. Ол курдук, Хаҥалас улууһун Өктөм нэһилиэгин уонна Бүлүү оройуоннааҕы Сэбиэттэрин ыһар туһунан мөккүөрү быһаарыы ирдэммитэ. Бүгүҥҥү күҥҥэ олохтоох бэйэни салайыныыга саҥардыллыбыт реформа кэнниттэн, Россия сокуона этэринэн, олохтоох бэйэни салайыныы диэн сайдыыга сүрүн тирэхпит буолар. Бу сокуоҥҥа сурулларынан, олохтоох бэйэни салайыныы – норуот былааһа. Дойду президенэ Владимир Путин этэринэн, норуот бүгүҥҥү былааска илиитинэн уунан тиийэр буолуохтаах. Билигин депутаттар Сэбиэттэрэ бюджеты ылынар, нолуоктары, муниципальнай бас билиини быһаарар, муниципальнай чунуобунньуктар үлэлэрин хонтуруоллуур. Онон, биһиги норуот былааһын ыһар балаһыанньаҕа киирбиппит. Үөскээбит балаһыанньаны үөрэтэн көрөн баран, Өктөм Сэбиэтэ ыһыллыытыгар сөбүлэстибит, оттон Бүлүү депутаттара салгыы үлэлииллэр диэн бы­һаардыбыт. Бүлүүгэ олохтоох нэһилиэнньэ “Биһиги саамай тумус туттар, убаастыыр дьоммутун талбыппыт, онон оройуон Сэбиэтин ыһар табыллыбат” диэн туруорсубута. Ил Түмэн бэрэссэдээтэлэ Александр Жирков бу икки сытыы боппуруоска анал хамыыһыйаны тэрийэн, сөптөөх үлэ ыытыллан, үөскээбит балаһыанньа быһаарылынна. Кэнники сылларга нэһилиэнньэ бэйэтин былааһын өйдөөн эрэр. Быыбар кэмигэр улахан болҕомтону баһылыгы таларга уураллар, оттон депутаттары талыыга сөптөөх болҕомто тиийбэт. Холобур, Өктөм олохтоохторо кэлэр быыбарга дьиҥнээхтик үлэлиир дьону талыахпыт диэн өйдөөтүлэр.
Былырыын сыл бүтүүтэ, саҥа сокуоҥҥа олоҕуран, нэһилиэк таһымыгар туох баар боломуочуйалар бары хаалаллар диэн буолбута. Быйыл сыл устата манна сүрдээх элбэх боппуруос, этии киирдэ. Бүгүҥҥү олохтоох бэйэни салайыныы сокуоннарын өйдөөн, муниципальнай тэриллиилэр хамнааһыннара таҕыста.
131 нүө­мэрдээх сүрүн сокуоммутугар уруккуттан баар ТОС-тары (территориально-общественное самоуправление) тэрийии саҕаланан эрэр. ТОС нэһилиэнньэ бүгүҥҥү олоххо кыттыытыгар туһаайыллар. ТОС-тар тэриллиилэрэ Саха сиригэр хамсаабакка турбута. СӨ Ил Дархана быйыл ТОС тэриллиитин Саха сиригэр киллэрэргэ этии оҥордо. Урут биһиэхэ түөлбэлэри ТОС-тарга тэҥнииллэрэ. Ил Дархан түөлбэ ТОС-тан уратытын ыйда. Бу боппуруоска Бырабыыталыстыба таһымыгар анал хамыыһыйа тэрилиннэ. Онон, эһиилгиттэн үлэ күүскэ барыаҕа.
Кэмитиэт парламент ыытар үлэтигэр кыттар. Мииринэйгэ буолан ааспыт парламент көһө сылдьар истиитигэр кытынныбыт. Бүлүү бөлөх уонна Илин эҥэр улуустарга киэҥ кэпсэтиилэри, дьүүллэ­һиилэри таһааран, миэстэтигэр үлэлии олорор Улуус мунньаҕын уонна нэһилиэк Сэбиэтин депутаттарын, баһылыктары кытта сокуоннары ырытабыт, ылыллыбыт сокуоннар олоххо төһө көдьүүстээх­тэрин көрөн, семинардары ыытабыт. Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн уопсайа 450 муниципальнай тэриллии баар. Кэнники кэмҥэ кинилэр олохтоох бэйэни салайыныы боппуруостарыгар интэриэстэрэ улааппыта кэмитиэт үлэтин түмүгэ буолар дии саныыбын.