ОСАГО саҥа ирдэбилэ олоххо киирдэ

2002 сыллаахха муус устар 25 күнүгэр ылыллыбыт 40-ФЗ нүөмэрдээх “Тимир көлөнү булгуччу страховкалыыр ОСАГО туһунан” сокуон уопсастыбаҕа биир сүрүн докумуон буолбута.
Бу сокуоҥҥа улары­йыы киллэрэр туһунан бырайыагы дойду Президенэ Владимир Путин ааспыт сылга Бырабыыталыстыбаҕа уонна Центробаҥҥа соруйбута. Сыл буо­лан баран 2017 сыл 28 күнүттэн ыла ОСАГО туһунан сокуоҥҥа улахан уларыйыы киирдэ. Ол курдук, бу сокуонунан суол быһыылааныгар түбэспит массыына хормньутун уу харчынан буолбакка, тимир көлөнү өрөмүөннээн биэрэр буоллулар.
Сокуон сүрүн соруга. Араас автоюристар, тиксиһиннэрээччи (посредник) дьон, быһата, алдьархайтан ас таһаарар, албыннаан барыһырар ньымаларын суох оҥоруу. Кэлиҥҥи кэмҥэ суобаһа суох юристар суол быһыылааныгар тиийэн, тута кыра харчыны төлөөн баран, суут нөҥүө ботуччу суумманы сиэптэригэр уктар түбэлтэлэрэ үгүс. Страховой хампаанньалар маннык автоюристартан сылтаан, быһа холоон 50 миллиард харчы хоромньуламмыттар диэн Арассыыйа автостраховщиктарын сойуустара (РСА) туоһулуур.

Урут хайдах этэй?

Холобур, массыынаҕар кэтиллэр түгэннэригэр, буруйдаах ОСАГО полистаах буоллаҕына, кини страховой хампаанньата хоромньуну үөрэтэн, ханнык деталь алдьаммытын көрөн, сыа­натын быһара. Эбэтэр хампаанньа дуогабардаах мастырыскыа­йыгар тиийэн, массыынаҕын өрөмүөннэтиэххин сөп этэ.
Манна биири бэлиэтиэххэ наада, страховой хампаанньа массыына туругун, хас сылтан сүүрэрин көрөн, сыананы эмиэ онно тэҥнээн быһар. Холобур, эн көлөҥ сырыы бөҕөнү сылдьыбыт, сааһа ырааппыт буоллаҕына, төлөбүрэ биллэ кыччаан тахсар. Холобур, кэлин бампер сыаната 3850 солкуобай эбит буоллаҕына, түөрт саастаах, 80 тыһыынча км биэрэс тэппит тимир көлөҥ бампера баара суоҕа 2504 солкуобай буолан тахсар. Ол аата массыына элэйбитин 33,8% суоттаан таһаараллар (коэффициент износа). Онон бэйэҥ хармааҥҥыттан эбии төлүүрүн дуу, чэпчэки сыаналаах чааһы атыылаһан туруортараргын дуу, биитэр хампарыйбыт бампердаах сылдьаргын бэйэҥ быһаарарыҥ.
Иккис түгэҥҥэ, суоппарга биэс хапыайканы төлөөбөккө, техцентрга утаараллара. Страховой хампаанньа хас да маннык тэрилтэни кытта дуогабардаах буолар. Онтон ханнык техцентрга оҥорторорун суоппар бэйэтэ талар. Манна итэҕэһэ диэн, эргэ деталь оннугар саҥаны олордоллоругар эбии төлөбүрүн суоппар бэйэтэ уйунар.

Саҥа сокуонунан

Билигин харчынан буолбакка, “нотууранан” төлүүллэр. Ол курдук, саҥа ОСАГО полиһынан, суол быһылааныгар (ДТП) түбэһэр түгэҥҥэр, страховой хампаанньа өрөмүөннүүр сир (СТО) испиэһэгин көрдөрөр. ДТП түгэнигэр СТО эн дьиэҕиттэн эбэтэр быһылаан тахсыбыт сириттэн 50 км ырааҕа суох турар буолуохтаах. Массыынаҕын 30 үлэ күнүн аһарбакка өрө­мүөннээн бүтэриэхтээхтэр. Болдьохтон таҕыста да, биир күнэ өрөмүөннэнэр суумматтан хампаанньа суотугар 0,5% ыстараапка кубулуйан иһэр. Маны таһынан 6 – 12 ыйга дылы гарантия бэриллэр.
Саҥа сокуон үчүгэйэ диэн урукку курдук мас­сыына элэйиитин аахсыбат. Ол аата “биэнсийэҕэ” да тахсара чугаһаабыт массыы­наҕар сабыс-саҥа сапчааһы олордоллор. Онно ким да эбии төлөбүрү ирдиир бырааба суох.

Хоромньуну уу харчынан ханнык түгэҥҥэ толуйтарыахха сөбүй?

Бастакы түгэн. Страховой хампаанньа саахал түмүгэр тимир көлө букатын хампы алдьаммыт эбэтэр олус сыаналаах массыына 400 тыһыынчаттан тахса сууммаҕа өрөмүөнү ирдиир буоллаҕына, хоромньуну харчынан төлүөн сөп. Ол гынан баран сокуонунан быһыллыбыт 400 тыһыынчаттан тахса суумматтан ордугу хампааньа толуйбат.
Иккис түгэн. Евроборотокуол (ол аата суол быһыылаанын ГИБДД үлэһиттэрэ суох бы­һаарсар түгэҥҥэ) түмүгүнэн 50 тыһыынчаттан кыра сууммаҕа сөбүлэһэн баран, өрөмүөнүҥ ол суумманы аһары бардаҕына, страховой хампаанньа боротокуолга эрэ этиллибит суумманы төлүүр.
Үһүс түгэн. Саахал түмүгэр суоппар өлбүт, ыарахан туруктаах, биитэр 21 күн үлэлиир кыаҕа суох буолбут буоллаҕына, (доруобуйаҕа ыарахан уонна орто буортуну оҥоруу) харчынан толуйтарыахха сөп. Маны таһынан, бастакы, иккис группалаах инбэлииттэр үс сылга биирдэ хоромньуларын уу харчынан төлөттөрүөхтэрин сөп.
Бу сокуон ОСАГО саҥа полис­таах эрэ дьоҥҥо дьайар.

Ирина ХАНДЫ.