Сир баайын хостооччуларга хонтуруол күүһүрүө

Мунньахха Ил Түмэн сир сыһыаннаһыыларыгар, айылҕа ресурсаларыгар уонна экологияҕа сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Владимир Прокопьев кытынна.
Кини сокуон барылын дьүүллэһии туһунан пресс-сулууспаҕа сиһилии кэпсээтэ.
Владимир Прокопьев: «Саҥа бэрэссэдээтэл Николай Николаев салайааччылаах Госдума айылҕа ресурсаларыгар, бас билиигэ уонна сир сыһыаннаһыыларыгар кэмитиэтин мунньаҕар сир аннын чинчийии­гэ, табыгастаахтык туһаныыга уонна харыстааһыҥҥа судаарыстыбаннай геологическай хонтуруолу күүһүрдэр туһунан Ил Түмэн оҥорбут 557021-6 №-дээх федеральнай сокуонун барыла көрүлүннэ. 
Биһиги сир аннын геологическай чинчийиигэ, табыгастаахтык туһаныыга уонна харыстааһыҥҥа судаарыстыба хонтуруолун «Судаа­рыстыба хонтуруолун (кэтээн көрүүнү) уонна муниципальнай хонтуруолу ыытыыга юридическай сирэйдэр уонна биирдиилээн предпринимателлэр бырааптарын көмүскээһин туһунан» 294 №-дээх Федеральнай сокуон дьайыытыттан таһаарарга этэбит. 

Итини сэргэ «Сир аннын туһунан» РФ Сокуонун 37 ыстатыйатыгар уларытыылары киллэрэн, сир аннын геологическай чинчийиигэ, табыгастаахтык туһаныыга уонна харыстааһыҥҥа судаарыстыба хонтуруолун толоруулаах былаас боломуочуйалаах федеральнай уорганнара итиэннэ регионнар былаастарын толоруулаах уорганнара былаан быһыытынан, былааны таһынан бэрэбиэркэни уонна рейдэлэри оҥороллорун олохтуурга этэбит.

Хаҥалас улууһугар уопсай тар­ҕаммыт сир баайын – бы­тархай тааһы, кумаҕы уо.д.а. хостооһуҥҥа 40 лицензиялаах тэ­рилтэ баар. Кинилэртэн быһа хо­лоон 10% эрэ олохтоох бюджекка нолуок тө­­лүүр, атыттара – суох.

 
Биһиги ааҕар­бытынан, 294 №-дээх Федеральнай сокуон балаһыанньалара судаарыстыба өттүттэн геологическай хонтуруолу ыытыыга кэккэ суолталаах уратылары учуоттаабаттар, олор чуолаан былааннаммыт уонна былааны таһынан бэрэбиэркэлэри ыытыы төрүөттэригэр уонна кэмигэр сыһыаннаахтар, ити түмүгэр сир аннын туһунан сокуоннары итиэннэ сир аннын туһаныыга лицензия усулуобуйаларын кэһиини кэмигэр сэрэтии, булан ылыы уонна туоратыы кыаллыбат. Бу сокуон дьайыы­тыгар түбэһэр судаарыстыба хонтуруолун көрүҥнэрин кэрискэтэ 294 №-дээх сокуоҥҥа ыйыллар. Геологическай чинчийиини ыытар, сир аннын баа­йын табыгастаахтык туһанар уонна харыстыыр сир аннын лицензиянан туһанааччылары бэрэбиэркэлээһин ити кэрискэҕэ киирбэтэх.
294 №-дээх Федеральнай сокуон ирдэбиллэринэн былаан­наах бэрэбиэркэлэр 3 сылга биирдэ ыытыллаллар. Ол эрээри сорох сир аннын туһанааччылар ити болдьоххо бэрэбиэркэни ыытар­тан куотуналлар. Ол курдук, лицензияны биир эбэтэр икки сылга ылаллар, онон эрдэттэн да хонтуруолга түбэспэттэр. Ону сэргэ кинилэр 3 сыл иһигэр сир аннын туһаныыга лицензияны саҥа юридическай сирэйгэ оҥороллор, саҥаттан тэриниэх­тэрин сөп. Ити түмүгэр сир аннын туһаныыга элбэх кэһии бэлиэтэнэр, ол бюджет бары таһымын дохуоттаах чааһыгар мөлтөхтүк дьайарын таһынан, Саха сиригэр экология туругар сабыдыаллыыр, биһиги сиртэн хостонор туһалаах баайы хостооһуну хонтуруоллуур бырааппытыттан матабыт.
Итиннэ биир чаҕылхай холобур – Хаҥалас улууһугар уопсай тарҕаммыт сир баайын – бытархай тааһы, кумаҕы уо.д.а. хостооһуҥҥа 40 лицензиялаах тэрилтэ баар. Кинилэртэн быһа холоон 10% эрэ олохтоох бюджекка нолуок төлүүр, атыттара – суох.
Саха Өрөспүүбүлүкэтин бүтүннүүтүн сиригэр-уотугар 940 лицензиялаах 409 хаһаайынныыр субъект сир аннын баайын туһанар. Билигин үлэлиир сокуонунан итилэртэн 85 хаһаайынныыр субъекка эрэ сир аннын туһаныы эйгэтигэр кинилэр үлэлэрин бэрэбиэркэлиир кыалынна, бу кэмҥэ сир аннын туһаныы усулуобуйаларын 121 кэһии булулунна. Олохтоох суолталаах сир аннын учаастактарыгар 1 сылтан кыра кэмҥэ үлэлиир кылгас болдьохтоох лицензия ахсаана 251. Ити түмүгэр үгүс сир аннын баайын туһанааччылар геологическай хонтуруолтан куотуналлар. Онон былааннаах, былааны таһынан уонна рейдэнэн бэрэбиэркэлэри ыытар уолдьаста.
Биһиги сокуоммут барылын дьүүллэһэн баран, Госдума туһааннаах кэмитиэтин чилиэннэрэ докумуону сүнньүнэн өйөөтүлэр. Госдума депутаттара Саха сирин парламентарийдарын этиилэрэ наадалааҕын уонна туһалааҕын, сир аннын баайын туһаныыга судаарыстыба интэриэстэрин көмүскээһиҥҥэ туһуланарын бэлиэтээтилэр. Ол эбэтэр биһиги сир аннын геологическай чинчийиигэ, туһаныыга уонна харыстааһыҥҥа хонтуруол итиэннэ кэтээн көрүү боппуруостарын бэрээдэктиир туһунан этии оҥордубут.
Госдума кэмитиэтин чилиэннэрэ маннык уларытыылар наадалаахтарын уонна тоҕоостоохторун бэлиэтээтилэр. Ол эрээри бу иннинэ сокуон барылыгар Россия Федерациятын айылҕа ресурсаларыгар уонна экологияҕа министиэристибэтэ Саха сирин парламенын этиилэрин өйүүрүн, сөбүлэһэр хоруйа баарын үрдүнэн, РФ Бырабыыталыстыбатын уонна Госдума Быраапка управлениетын аккаастыыр түмүктээһиннэрэ ылыллыбыттара. Госдума туһааннаах кэмитиэтэ РФ Бырабыыталыстыбатын түмүктээһинин учуоттаан, Госдума бастакы ааҕыытыгар көрүллүөн иннинэ Ил Түмэн сокуон барылын тексин уларытарыгар сүбэлээбитэ.
Россия айылҕа ресурсаларыгар уонна экологияҕа министиэристибэтэ эмиэ итиннэ сыһыаннаах федеральнай сокуон барылын оҥоруоҕа, ону РФ Бырабыыталыстыбата Госдумаҕа киллэриэҕэ. Онон тэҥнээн көрөр курдук, федеральнай сокуон барылын күүтэргэ быһаарылынна. Салгыы РФ Бырабыыталыстыбата сокуон барылын киллэрбитин кэннэ биһиги кинилэр сокуоннарын барылыгар кыттыһар туһугар, бэйэбит сокуоммут барылын төттөрү ылыахпытын сөп. Онон үлэ салҕанар. Биһиги көҕүлээһиммитигэр туһааннаах үлэ ыытыллыаҕа диэн ааҕабыт».