772

17 ноября 2017 в 16:06

Сокуон барыла— үрдүк кыраадыстаах арыгыны аччатыыга

Россияҕа стационарнай объектары туһаммакка эрэ, виноградтан оҥоһуллубут арыгыны анал дьаарбаҥкаларга уонна фестивалларга, ону кытта Интернет нөҥүө атыылыыр былааннаахтар. Госдума сэтинньи 8 к. пленарнай мунньаҕар бастакы ааҕыыга ылыммыт сокуонун барылыгар арыгыны оҥорууну сайыннарыыга туһааннаах дьаһаллар бааллар. Парламентарийдар дойдуга виноградниктар иэннэрин икки төгүл улаатыннарыыга бу докумуон көмөлөөх буолуоҕар эрэнэллэр. Итини көҕүлүүр туһугар, депутаттар сонуну киэҥник тарҕатар ситимнэргэ виноградтан арыгы рекламатын көҥүллүүр көннөрүүлэри сокуон барылыгар номнуо бэлэмнии сылдьаллар.

Сокуон барылын 15 сыл толкуйдаабыттар

Россияҕа арыгыны оҥорон таһаарар туһунан сокуон 1914 сыллаахха ылыллыбыт эбит. Бу сокуоҥҥа виноградтан арыгыны оҥоруу, харайыы уонна атыыга таһаарыы быраабылалара олохтоммуттара. Аныгы кэмҥэ этиловай испиири уонна арыгы бородууксуйатын оҥорон таһаарыыны уонна эргитиини судаарыстыба сүрүннээһинин туһунан сокуоҥҥа “күннээх утахха” ирдэбиллэр суруллубуттара. Ол эрээри бу докумуон испиирэ элбэх утахтары оҥорон таһаарыыны кытта сибээстээх итиэннэ винону оҥоруу технологическай уратыларын учуоттаабат. Кэнники 15 сыл устатыгар вино оҥорор салааны сүрүннүүр туспа докумуону оҥоро сатаабыттара. Ол түмүгэр “Биир ньыгыл Россия” депутаттарын бөлөҕө бэлэмнээбит сокуонун барыла номнуо винограды үүннэрээччилэр уонна онтон арыгы оҥорооччулар биһирэбиллэрин ылла.

Виноград арыгытын оҥорор держава?

Виноград арыгытын оҥорор дойдуларга барыларыгар бу арыгы туспа сокуонунан сүрүннэнэр. Винограды үүннэриигэ уонна онтон арыгыны оҥорууга судаарыстыба көҕүлүүр дьаһалларын олохтуур, ону сэргэ географията уонна ханна оҥоһуллубута ыйыллыбыт арыгыны оҥоруу уратыларын учуоттуур сокуон барыла чуолаан итинник сыһыаҥҥа олоҕурар. Сокуон барылын ааптардарын санаатынан, бу докумуон этиловай испиир төрүтүгэр уонна виноградтан арыгы бородууксуйатын оҥорон таһаарыыны араарар кыаҕы биэрэр. Манна саҥа виноградниктары олордууга уонна виноград саҥа суортарын таһаарар питомниктары сайыннарыыга өйөбүл дьаһалларын туһунан этиллэр. Итини сэргэ стационарнай атыы-эргиэн объектарын туһаммакка эрэ, арыгыны анал дьаарбаҥкаларга уонна фестивалларга атыылыахха сөбө чопчуланар.
Атын арыгы утахтарыттан уратыта диэн, Россия дьоно Интернет нөҥүө виноград арыгытын атыылаһар кыахтаныахтара. Оттон ити арыгыны оҥорууну уонна винограды үүннэриини РФ Бырабыыталыстыбата хонтуруоллуохтаах. Винограды олордооччулар судаарыстыбаннай реестрдэригэр ханна баалларыттан саҕалаан виноград хас биирдии суорда төһө үүнүүнү биэрэрин туһунан сиһилии сибидиэнньэлэр киллэриллиэхтэрэ. Оттон төһө үүнүү хомуллубутун уонна арыгы бородууксуйата оҥоһуллубутун туһунан сыллата декларация бэриллиэхтээх.
Докумуон ааптардарыттан биирдэстэрэ, Госдума хонтуруолга уонна регламеҥҥа кэмитиэтин чилиэнэ Константин Бахарев эппитинэн, арыгыны оҥоруу туһунан сокуон бу салааҕа барыта муҥутуур аһаҕас буоларын уонна импортан тутулуктаныыны намтатар туһугар наадалаах.
Докумуон быһыытынан, дойдуга виноградтан оҥорон таһаарыллыбыт арыгы бородууксуйата барыта “Вино России” диэн брендынан буолуохтаах. Манна даҕатан эттэххэ, кэнники сылларга Россия виноградтан оҥорор арыгылара Европаҕа, Америкаҕа уонна Азияҕа норуоттар икки ардыларынааҕы улахан куонкурустарга хас да сүүһүнэн наҕарааданы ылбыттар. Арыгы хаачыстыбатын, бэл биллэр экспердэр – итальянецтар уонна французтар хайҕаабыттар. Онон виноградтан арыгыны оҥорууга бу эйгэҕэ сүрүн державалары кытта биир кэккэҕэ турарыгар Россияҕа наадалаах айылҕа усулуобуйалара бааллар, диэн Госдумаҕа бигэргэтиэхтэрин сөп.

 

______________________________

Госдума үөрэххэ уонна наукаҕа кэмитиэтин бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы Геннадий Онищенко быһаарбытынан, итирдэр утаҕы туһаныы “хотугу тиибиттэн” (дьон үрдүк кыраадыстаах арыгыны иһиилэриттэн) “соҕурууҥҥуга” – виноградтан арыгыны ордорууга көһүү көрүллэр.

______________________________

 

Виноградниктар ахсааннарын — икки төгүл

2020 сылга диэри арыгыны аһара иһиини намтатыыга уонна алкоголизмы сэрэтиигэ аналлаах судаарыстыбаннай Концепцияҕа нэһилиэнньэ итирдэр бородууксуйаны туһаныытын тутулун уларытарга этиллэрин туһунан депутаттар сокуону көҕүлээһини көрөллөрүгэр бэлиэтээтилэр. Госдума үөрэххэ уонна наукаҕа кэмитиэтин бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы Геннадий Онищенко быһаарбытынан, итирдэр утаҕы туһаныы “хотугу тиибиттэн” (дьон үрдүк кыраадыстаах арыгыны иһиилэриттэн) “соҕурууҥҥуга” – виноградтан арыгыны ордорууга көһүү көрүллэр. Депутат ити сокуон барылын өйүүр уонна винограды үүннэриигэ аналлаах научнай үлэлэргэ итиэннэ бу салааҕа кадрдары бэлэмнээһиҥҥэ болҕомто күүһүрүөхтээх диэн ааҕар.

 

______________________________

Ыспыраапка

Салаа сайдыытыгар анаан кэнники сылларга үс суолталаах докумуон ылыллыбыта.
● 2013 сылга Бырабыыта­лыстыба бигэргэппит уурааҕар сөп түбэһиннэрэн, виноградтан оҥоһуллубут, Россия сырьетуттан оҥорон таһаарыллыбыт шампанскай уонна күүгэннирэр арыгылар тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйатын кэрискэтигэр киллэриллибиттэрэ. Ол түмүгэр арыгыны оҥорооччулар тыа хаһаайыстыбатын оҥорон таһаарааччыларын статуһун ылар кыахтаммыттара.
● 2014 сылга Россия Бюджетын кодексыгар кил­лэ­риллибит уларытыылар түмүктэригэр арыгыны оҥорооччулар билигин судаарыстыба өйөбүлүгэр суоттаныахтарын сөп.
● 2015 сылга күүһүгэр киирбит федеральнай сокуон арыгыны оҥоруу салаатыгар төрдүттэн уларыйыылары аҕалбыта. Ол курдук, арыгы география бириинсибинэн кылаастаныыта киирбитэ, Россия виноградыттан арыгыны оҥорор, эргинэр быраабы тыа хаһаайыстыбатын бары оҥорон таһаарааччылара, ол иһигэр бааһынай, фермер хаһаайыстыбалара уонна чааһынай предпринимателлэр ылбыттара. Кинилэргэ итирдэр бородууксуйаны маркировкалааһын судургу бэрээдэгэ олохтоммута уонна винограды үүннэрээччилэр, ону сэргэ виноградтан арыгыны оҥорооччулар бэйэлэрин сүрүннэнэр тэрилтэлэрин боломуочуйалара быһаарыллыбыттара.

______________________________

Сокуон барыла итини тэҥэ виноградниктар иэннэрин улаатыннарыыга туһаайыллар. Аграрнай боппуруостарга Дума кэмитиэтин баһылыга, коммунист Владимир Кашин бэлиэтээбитинэн, кэнники сылларга винограды үүннэриигэ судаарыстыба өйөбүлэ улаатта. Отонноох култууралар саҥа садтарын уонна виноградниктары төрүттээһиҥҥэ хапытаалы угуу 5,5 төгүл улаатта. Билигин Россия винограды үүннэриигэ анаан табыгастаах сир 15-һи кыайбат бырыһыанын туһанар, ол түмүгэр виноград арыгытын уонна онно матырыйааллар 40-тан тахса бырыһыаннара дойду тас өттүттэн тиэйиллэр. Виноградниктар иэннэрэ 90 тыһ. гектарга тэҥ, чугастааҕы сылларга Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ ону 200 тыһ. гектарга диэри улаатыннарар былааннаах. Оччоҕуна маҕаһыыннар долбуурдарыгар Россия арыгыта элбиэҕэ диэн буолар.


РЛДП депутата Дмитрий Савельев кэтээн көрүүтүттэн сылыктаатахха, билигин маҕа­һыыҥҥа омук сирин арыгыта 40 буолбатах, 95 бырыһыаны ылар. Кини бу сокуон барылын көдьүүһэ хаһан көстүөҕүн туоһуласта. Константин Бахарев хоруйдаабытынан, арыгыны оҥоруу бэрт уһун кэми ылар, онон көдьүүһэ 3-5 сылынан көстүөҕэ.
Госдума экономическай политикаҕа кэмитиэтэ со­куон барылын иккис ааҕыыга кэккэ чопчулааһыны киллэрэргэ этэр. Кэмитиэт чилиэнэ, единоросс Виктор Зобнев ааҕарынан, сокуон барыла уһулуччу Россия виноградыттан арыгыны оҥорууну таарыйыахтаах. Ону сэргэ көннөрү уонна күүгэннирэр арыгыны оҥорууну лицензиялааһыҥҥа ирдэбиллэри ситэрэр, дьаарбаҥкаларга уонна фестивалларга арыгы бородууксуйатын атыылааһыҥҥа кытаанах ирдэбиллэри киллэрэр наадалаах. Аҕа дойдуга оҥоһуллар бородууксуйаны сырдатар туһугар, сонуну тарҕатар ситимнэргэ виноградтан арыгы рекламатын көҥүллүүр туһунан этии баар.

 

Поделиться