Өрөмүөҥҥэ усунуоһу төлөөбөтөххүнэ…

РФ «Парламенын хаһыата» коммунальнай өҥө иһин төлөбүрдэргэ сыһыаннаах ыйытыыларга хоруйдуур

Усунуос   хайдах хомулларый?

Хапытаалынай өрөмүөнү төлөөһүҥҥэ квитанциялары Россия олохтоохторо 2015 сылтан ылар буолбуттара. Бүгүҥҥү күҥҥэ ити төлөбүрдэр коммунальнай өҥөлөргө тэҥнэнэллэр. Арай биир уратылаах: квартираны атыылыыр түгэҥҥэ хапытаалынай өрөмүөн иһин иэс саҥа бас билээччигэ көһөр, оттон атын “коммуналка” иһин – суох, урукку хаһаайыҥҥа “ыйанар”.

Хапытаалынай өрөмүөҥҥэ усунуоһу мунньуу икки ньымата баар. Бастакыта – бу «уопсай хочуол» дэнэр, маныаха харчы хапытаалынай өрөмүөн регионнааҕы операторыгар ыытыллар. Итинник оператор хас биирдии региоҥҥа баар. Иккис ньыма – туһааннаах дьиэҕэ бас билээччилэр усунуостара анал счекка мунньуллар. Оттон ити счету бас билээччинэн регионнааҕы оператор эбэтэр салайар хампаанньа, эбэтэр ТСЖ/ЖСК буолуохтарын сөп.

Хапытаалынай өрөмүөн иһин усунуостары мунньуу ньыматын дьиэ хаһаайыттара уопсай мунньахха быһаарыахтаахтар, ол эрээри итинник быһаарыы ылыллыбатах буоллаҕына, кинилэр усунуостарын автоматическайдык “уопсай хочуолга” ыыталлар.

Араас регионнарга хапытаалынай өрөмүөн иһин счеттар араастык оҥоһуллаллар. Сорох сирдэргэ туспа төлөбүр кумааҕылара кэлэллэр, оттон атыттарга ону квартира төлөбүрүн кытта уопсай квитанцияҕа киллэрэллэр.

Усунуостар ханна баралларый?

Урукку кэмҥэ, олорор дьиэ фондата бүтүннүү судаарыстыба бас билиитигэр эрдэҕинэ, элбэх этээстээх дьиэлэргэ хапытаалынай өрөмүөн ороскуота регионнааҕы бюджеттартан төлөнөрө. Олорор дьиэ маассабайдык приватизацияламмытын кэннэ ити механизм эмиэ салҕаммыта. Оттон 2012 сылтан Олорор дьиэ кодексыгар элбэх квартиралаах дьиэлэргэ уопсай баайга-дуолга хапытаалынай өрөмүөнү тэрийии туһунан саҥа салаа киириэҕиттэн балаһыанньа уларыйбыта. Ити кодекс быһыытынан, манна туох өрөмүөнэ киирэрий? Ол курдук:
— дьиэ иһинээҕи гааһынан уонна уунан хааччыйыы, ууну түһэрии, сылытыы уонна электрическэй уотунан хааччыйыы системаларын өрөмүөнэ;
— лифт оборудованиетын өрөмүөнэ (үлэлиир кыаҕыттан таҕыстаҕына);
— кырыыһалар уонна подваллар өрөмүөннэрэ;
— дьиэ тас өттүн уонна олоҕун өрөмүөнэ. 
Регионнар былаастара бу кэрискэни балайда кэҥэтэр кыахтаахтар, ол иһигэр тас өттүн хайан сылытыы, кырыыһаҕа тахсар гына уларытан оҥоруу, автоматизацияламмыт эбэтэр уопсай счетчиктары туруоруу киириэхтэрин сөп.

Усунуоһу   төлүүртэн аккаастаныахха сөп   дуо?

Элбэх квартиралаах дьиэлэргэ бас билээччилэр бары усунуос төлүөхтээхтэрин сокуон эбээһинэстиир.

Онтон икки туорааһын баар. Бастакыта — дьиэ саахалланар туруктааҕынан билиниллибит эбэтэр көтүрүллүөхтээх буоллаҕына. Иккиһэ — 80 уонна онтон үөһэ саастаах гражданнар төлүүртэн босхолоноллор.

Иэстээх   дьоҥҥо туох   суоһууруй?

Бас билээччи хапытаалынай өрөмүөҥҥэ иэстээх буоллаҕына, киниэхэ ирдэбил бары биллэр миэрэлэрэ туттуллаллар. Бастатан туран, счет оператора төлүүр докумуоҥҥа иэһи бэлиэтээн, пеняны ааҕан барыаҕа. Куорат экономикатыгар институт ДьУоКХ эйгэтигэр сүрүн юристконсультана Дмитрий Гордеев “Парламент хаһыатыгар” кэпсээбитинэн, номнуо ити миэрэ  дьону иэстэрин төлүүллэригэр көҕүлүүр.

«Иэс төлөммөтөх буоллаҕына, счет оператора суукка биэрэр. Быраабыла курдук, манна иэс суумата мунньуллан, хас да тыһыынча буоллаҕына, суутунан быһаарсыыга тиэрдэр. Суут быһаарыытыгар олоҕуран, толорор лиис суруллар, онон дьыала приставтарга бэриллэр», — диэн кини иэстээхтэри кытта үлэ механизмын быһаарда.

Приставтар иэстээхтэртэн харчыны хомуйууга ньымалара элбэх. Кинилэр баан счетун сабыахтарын эбэтэр атын харчыттан, холобур, пенсияттан харчыны уһулан ылыахтарын сөп.

ДьУоКХ өҥөлөрүн иһин иэс 30 тыһыын­чаттан таҕыстаҕына, приставтар киһи  дойдуттан кыраныысса таһыгар тахсыытын бобор кыахтаахтар. «Суоллааҕы» суут приставтарын сулууспата өссө күүскэ сайдар, ол курдук кинилэр массыынаны тутан ылыахтарын сөп», — диэн РФ Уопсастыбаннай палаататын ДьУоКХ, тутууга уонна суолларга Хамыыһыйатын бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччыта Светлана Разворотнева эбэн эттэ.

Тутуу министиэристибэтигэр аахпыттарынан, усунуос саҥа систематын киллэриэхтэриттэн ыла 135 тыһыынча олорор дьиэҕэ хапытаалынай өрөмүөн ыытыллыбыт

Иэһи  алҕас   аахпыт буоллахтарына…

Үтүө суобастаах төлөөччүлэр хапытаалынай өрөмүөҥҥэ эмискэ иэстэнэн хаалар түбэлтэлэрэ да баар эбит. Бу үгүс өттүгэр регионнааҕы оператор эбэтэр анал счет хаһаайынын буруйунан тахсар.

«Үгүс ыйга квартираны бас билээччигэ счету ыыппакка гынан баран, хапытаалынай өрөмүөҥҥэ иэстээххин диэн кумааҕы ыыталларын дьон үҥсэр. Бу түгэҥҥэ иэһи син биир төлүүр наадалаах, оттон пеня ылыллыа суохтаах», — диэн «Парламент хаһыатыгар» Светлана Разворотнева кэпсээтэ.

Иэһэ алҕас ааҕыллыбыт түгэнигэр эрэ киһи суукка быһаарса барыан сөп. Ордук тарҕаммыт түгэннэр: киһи барытын төлөөбүт, ол эрээри киниэхэ син биир иэһи “ыйаабыттар”, эбэтэр ааҕыыга алҕас тахсан, ааҕыллыбыт төлөбүр суумата улааппыт буолар (квадратнай миэтэрэ ахсаана сыыһа учуоттаммыт уо.д.а.).

«Алҕас тахсыбыт буоллаҕына, киһи киниэхэ счету ыыппыт тэрилтэҕэ официальнай сурук ыытыах тустаах, — диэн быһаарар Светлана Разворотнева. — Сурукка төлөөбүтүҥ туһунан квитанция куопуйата сыһыарыллар, салгыы быһаарсаҕын. Хардарыта өйдөспөтөх түгэҥҥэ судаарыстыбаннай олорор дьиэ инспекцията баар, ол тэрилтэ ааҕыы төһө сөптөөҕүн хонтуруоллуур. Онно да өйдөһүү суох буоллаҕына, суутунан ирдэһэҕин».

Эксперт этэринэн, киһи усунуостары төлөөбүтүн бигэргэтэр докумуоннар бары баар буоллахтарына, суут гражданин туруорсара сөптөөҕүн билинэригэр улаханнык саарбахтаныллыбат.

Чэпчэтиилэринэн  ким   туһанарый?

Хапытаалынай өрөмүөҥҥэ чэпчэтиилэринэн гражданнар хас да категориялара туһанар бырааптаахтар. Бастатан туран, дьиэ хаһаайына буолар саастаах дьон: 70 саастарын туолбуттар наадалаах суума 50 бырыһыанын төлүүллэр, оттон 80 саастаахтар усунуостан төрүкү босхолоноллор.

Иккиһинэн, доруобуйаларын туругунан хааччахтаах гражданнар:  I уонна II группалаах инбэлииттэр, квартираны бас билээччилэр буоллахтарына, кинилэр эмиэ 50 бырыһыаннаах чэпчэтиини ылаллар. Ол эрээри, бу түгэҥҥэ кинилэр соҕотоҕун олорор буоллахтарына эрэ.

2019 сыл тохсунньу 1 күнүттэн саҕалаан, хапытаалынай өрөмүөҥҥэ чэпчэтиилэр 70-80 саастаах пенсионердарга да, кинилэри кытта бииргэ олорор инбэлииттэргэ да эмиэ тарҕаныахтара. Туһааннаах сокуоҥҥа президент илии баттаабыта.

Билигин хапытаалынай өрөмүөн төлөбүрүгэр чэпчэтиилэри ылар туһугар онуоха быраабы бигэргэтэр бары докумуоннары хомуйан, элбэх функцияны толорор кииҥҥэ бэриллиэхтээх. Онно сайабылыанньаны 10 үлэ күнүн иһинэн көрүөхтээхтэр. Судаарыстыбаннай өҥөлөр федеральнай порталларын нөҥүө докумуоннары электроннай көрүҥүнэн эмиэ ыытыахха сөп эбэтэр социальнай харалта олохтоох салаатыгар көмө көрдөнүллэр.

Елена БАИШЕВА бэлэмнээтэ.