Үп пирамидатыгар сиэртибэ буолумаҥ

Ханнык да күн-дьыл турбутун иһин, Россия олохтоохторо харчыны түргэнник уонна илистибэккэ баһан ылар баҕалара симэлийбэт. Ол түмүгэр кинилэр үгүстүк үп пирамидаларын “күөгүлэригэр” түбэһэллэр. Манан сибээстээн Киин Баан итинник “үп тэрилтэлэрин” сиэртибэлэрэ буолуон сөптөөх гражданнарга анал сүбэлэри бэлэмнээтэ. Онон сирдэтэн, гражданнар бэйэлэрин ньиэрбэлэрин уонна бүтэһик уурунууларын харыстыыллара кыаллыан сөп. Сүрүннээччи бааны таһынан, сокуону таһаарааччылар эмиэ нэһилиэнньэни көмүскүүргэ бэлэмнэр. Госдума үп ырыынагар кэмитиэтин бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Игорь Дивинскэй санаатынан, харчыны сэрэхтээхтик туттууга уонна ону үлүннэрэр ньымаларга оскуола ыскаамыйатыттан, онтон да эрдэ үөрэтиэххэ наада.

Харчыны чэпчэкитик баһан ылар баҕалаах гражданнарга сүбэлэр

Саҥа  пирамидалар — саҥа   сиэртибэлэр

Статистика көрдөрбүтүнэн, МММ, “Властилина”, “Хопёр” курдук хампаанньаларга уонна да атын үп пирамидаларыгар харчыларын уган, улаханнык оҕустарбыт дьон дьылҕата биир дойдулаахтарбытыгар өйү-санааны эппэтэ. Кэнники үс сыл устатыгар Киин Баан 500-кэ тиийэ түөкүннүү хабааннаах тэрилтэлэри булбут, олор уопсайа 7 млрд солк. хоромньуну оҥорбуттар.

Саамай кэнники дарбааннаах түгэн – “Кэшбери” бренд аатынан дьайбыт Россия уонна омук дойдуларын хампаанньалара. Ити үп пирамидатын “үлэтиттэн” тахсыбыт хоромньу 1 млрд солк. аһарар буолуон сөп, оттон онно киирэн биэрэн, отоойкоҕо олорбут дьон ахсаана – хас да уонунан тыһыынча. Оннооҕор биһиги Сахабыт сиригэр үгүс дьон ити хампаанньаҕа киирэн барыһырбыттарын, укпут харчыларын төннөрбүттэрин, тэрилтэ үлэтэ инвестициялааҕын туһунан бастаан утаа кэпсииллэрэ.

Экспердэр санааларынан, үп пирамидатыгар кыттыан сөптөөх киһи туһааннаах психологическай мэтириэтэ суох. Пирамида кэнэҕэски сиэртибэтин баһыйар бэлиэтинэн итэҕэйимтиэтэ, дьон угаайылаах тылыгар киирэн биэримтиэтэ уонна балаһыанньаны ырытан көрбөт буолуута ааттаналлар. Маныаха пирамида хабалатыгар син олоҕу билэр-көрөр пенсионер да, төбөтүгэр тыал үрэр эдэр киһи да буолуохтарын сөп.

Ол эрээри, дьиҥэр, онуоха хамсатар күүһэ араас эбит. Холобур, пенсиялаах киһи масыанньыктарга чахчы итэҕэйэн, бүтэһик кэппиэйкэтин туран биэрэр эбит буоллаҕына, ыччат билиҥҥи кэмҥэ хайдах байар суоллар тустарынан син ону-маны удумаҕалыыра биллэр, ол үрдүнэн улаханы толкуйдаабакка, баартааҕар эрэнэн харса суох кыттыһар.

Киин Баан сүбэлэрэ

Бу сүбэлэргэ олоҕурдахха, бары үп пирамидаларыгар кырата хас да уопсай бэлиэлэрдээхтэр, ол курдук:
 сыаналаах кумааҕылар ырыынактарыгар федеральнай хамыыһыйа (ФКЦБ) эбэтэр Россия Баанын лицензията суоҕа;
 ырыынак таһымыттан хас эмэ төгүл үрдүк дохуоту эрэннэрии;
 бэйэ сүрүн средстволара эбэтэр атын ыарахан сыаналаах активтар суохтара;
 дохуоту мэктиэлээһин;
 сонуну тарҕатар ситимнэргэ уонна Интернетинэн күүстээх реклама;
тэрилтэ үп өттүнэн балаһыанньатын туһунан ханнык да иһитиннэрии суоҕа;
 киирбит дьоҥҥо тардыллыбыт харчыттан төлөөһүн.
Маннык бэлиэлэр баар түгэннэригэр быраабы харыстыыр уонна кэтиир уорганнар бэрэбиэркэлиир тэрээһиннэри ыыталларыгар суол аһыллар.

 

Үп  пирамидатын хайдах  арааран билиэххэ?

Кэнники кэмҥэ “пирамиданы тутааччылар” дьону тардар туһугар саҥаттан-саҥа  ньымалары айан иһэллэр. Ити да иһин Киин Баан бэйэтин сайтыгар түөкүннээччи тэрилтэ бэлиэлэрин кылгастык да буоллар, киһи өйдүүр гына быһааран таһаарда. Онон билбэт дьоҥҥутугар харчы биэриэххит иннинэ эбэтэр элэ-была тылларыгар кииринэн, номнуо харчыгытын укпут буоллаххытына, ол кэннэ тугу, хайдах тобулар туһугар ити этиллэр сүбэлэргэ болҕомтону ууруохтааххыт.

Масыанньыктар күөгүлэригэр хаптарбат   туһугар

Бастатан туран, тардыллар үп дохуоттааҕын туһунан этиилэргэ болҕомтону ууруохтааххыт: олор бааннар этиилэрин улаханнык баһыйар түгэннэригэр маннык инвестициялары сүтэрии мэктиэлэнэрэ ыраахтан буолбатах.

Атын суолталаах бэлиэ – экономическай үлэ биллэ-көстө барбата. Холобур, тэрилтэ рекламатыгар “фондовай ырыынак үрдүк дохуоттаах инструменнарыгар инвестициялааһын” суотугар үрдүк бырыһыаннары эрэннэрэллэр. Ол эрээри мониторинг түмүгэр тэрилтэ биржаҕа ханнык да атыыны ыыппата биллэн тахсар, оттон эрэннэриллибит бырыһыаннар саҥа кыттыһар дьон харчытын тардыы суотугар төлөнөллөр.

Манна биири өйдүөххэ наада – киһи бааҥҥа харчы ууруу эрэ көрүҥүнэн туох да куттала  суох баайын хаҥатыан сөп. Оттон харчыны фондовай ырыынакка таһааран, туһааннаах куттал баарын учуоттаан туран, арыый үрдүк дохуоту ылар кыаллыан сөп. Онтон атын түргэнник байар ньымалар үп ырыынагар харчыны сүтэриинэн буолаллар, диэн экспердэр ааҕаллар.

Нэһилиэнньэ  үп эйгэтигэр   билиитин үрдэтиэххэ

Игорь Дивинскэй хапытаалы мунньуу уонна улаатыннарыы дьыалатыгар сэрэхтээх уонна толкуйдаан сыһыаннаһыы сайдыахтааҕын, онон сырдатыы үлэтигэр итиннэ сүрүн болҕомтону уурар наадалааҕын этэр.

“АХШ-гар оскуола ыскаамыйатыттан оҕолорго сокуону тутуһа үөрэнэллэригэр үөрүйэхтэри сайыннараллар, судаарыстыбаҕа да, киһиэхэ бэйэтигэр да чөл уонна туһалаах правовой өйү-санааны үөскэтэллэр. Маннык сыһыан, биир өттүттэн, чиэһинэй нолуок төлөөччүнү иитэргэ, атын өттүттэн – холобур, үбү кытта сибээстээх түгэннэргэ түргэнник дьиҥин быһааран, киһи араас масыанньыктартан “прививка ыларыгар”  көмөлөөх”, — диэтэ депутат.

Дивинскэй ааҕарынан, түргэнник байар туһугар сыыһа ньымалары талыылара кутталлааҕын туһунан Россия олохтоохторугар иһитиннэрэр наадалаах. Маныаха итинник ньымалары туһанан сиэри кэһэллэригэр сүрүн болҕомто ууруллуо суохтаах, гражданин киһи быһыытынан үтүө хаачыстыбалара үгүс өттүгэр дьиэ кэргэҥҥэ иитиллэллэр.

Пирамиданы тутааччыларга  — хаайыы   болдьоҕо

2016 сылга РФ ХК-гар үп пирамидаларын тэрийээччилэргэ анал ыстатыйа баар буолбута. Онно итинник тэрийээччилэргэ 6 сылга диэри болдьоххо көҥүлү быһыы көрүллэр. Сокуон этэринэн, тардыллыбыт харчы кээмэйигэр тэҥнээх инвестиционнай эбэтэр атын сокуоннай предпринимательство үлэтэ суох түгэнигэр, тардыллыбыт харчы суотугар дохуоту төлүүр тэрилтэлэр үп пирамидатынан буолаллар.

”Парламент хаһыатын” уонна Киин Баан, Интернет матырыйаалларыгар олоҕуран. Елена БАИШЕВА бэлэмнээтэ.