Өйөбүл саҥа дьаһаллара

Өрөспүүбүлүкэҕэ оҕолоох дьиэ кэргэттэри судаарыстыба өттүттэн өйөөһүн сыллата тупсарыллар, оҕо төрөөһүнэ элбиирин туһугар өйөбүл саҥа дьаһаллара олоххо киирэллэр.

Ол курдук, бастатан туран, Россия Президенэ В.В. Путин 2018 с. ыам ыйын  7 к. “2024 сылга диэри кэмҥэ Россия Федерациятын сайдыытын национальнай сыалларын уонна стратегическай соруктарын туһунан” 204№-дээх Ыйааҕынан нэһилиэнньэ ахсаана туруктаахтык үүнүүтүн хааччыйар сорук туруоруллубута.

Ити соругу ситиһэр сыалтан «Демография» национальнай бырайыак бигэргэммитэ, ону оҥоруу кэмигэр РФ Президенэ Уһук Илиҥҥи регион субъектарыгар оҕо төрөөһүнүн өйөөһүҥҥэ ураты болҕомтотун уурбута.

2018 с. балаҕан ыйын 10 к. РФ Судаарыстыбаннай сэбиэтин президиумун мунньаҕын түмүктэринэн, 2019 сылтан Уһук Илиҥҥэ оҕо төрөөһүнүн өйөөһүҥҥэ туһаайыллар эбии дьаһаллар олохтоммуттара. Туһааннааҕынан федеральнай быраабылалар усулуобуйаларыгар ити дьаһаллары олохтуур туһунан Уһук Илин субъектарыгар нуормалыыр-правовой базаны ылалларыгар сорудахтаммыта.

Онон өрөспүүбүлүкэҕэ СӨ Ил Дарханын “Саха Өрөспүүбү­лүкэтигэр оҕо төрөөһүнүн өйөөһүҥҥэ туһаайыллар эбии дьаһаллар тустарынан” 2019 с. олунньу 14 к. 367№-дээх Ыйааҕа тахсыбыта, онно сөп түбэһиннэрэн Саха сиригэр оҕо төрөөһүнүн өйөөһүҥҥэ маннык дьаһаллар олохтоммуттара:

— 2019 с. тохсунньу 1 к. кэнниттэн бастакы оҕолоро төрөөбүт (иитэ ылыллыбыт) дьиэ кэргэттэр быйыл 33 812 солк. кээмэйинэн биир кэмнээх харчынан төлөбүрү көмө быһыытынан ылаллар;

— 2019 с. тохсунньу 1 к. кэн­ниттэн иккис оҕоло­ро төрөөтөҕүнэ (иитэ ылылын­наҕына) 135 907,8 солк. кээмэйдээх регионнааҕы ийэ хапытаала олохтоммута;

— 2019 с. тохсунньу 1 к. кэнниттэн үһүс уонна онтон салгыы оҕолоро төрөөбүт (иитэ ылыллыбыт) дьиэ кэргэттэр  оҕолоро 3 сааһын туолуор диэри ый аайы 16 906 солк. кээмэйинэн харчынан төлөбүрү ылаллар. СӨ-гэр нэһилиэнньэ биир киһитигэр тиксэр харчынан орто дохуотун (2019 сылга 42 119,3 солк.) аһарбат  орто дохуоттаах дьиэ кэргэттэр наадыйыыларын учуоттаан ыйыллыбыт өйөбүл дьаһала бэриллэр.

Элбэх оҕолоох дьиэ кэргэттэри өйүүр эбии дьаһаллары хааччыйар сыалтан Саха Өрөс­пүүбү­лүкэтин Ил Дархана ман­нык быһаарыылары ылыммыта:

— 5 уонна онтон элбэх оҕолоох дьиэ кэргэттэр олорор дьиэни атыылаһалларыгар (тутталларыгар) биир кэмнээх социальнай төлөбүр уопсай кээмэйэ 350, 0 мөл. солк. диэри улаатыннарыллыбыта, ол түмүгэр 110 ыалга төлөбүрү оҥорор кыаллыаҕа;

— элбэх оҕолоох дьиэ кэргэттэргэ сир учаастактарын инфраструктуратын хааччыйыыга анаан муниципальнай тэриллиилэргэ 400,0 мөл. солк. субсидия анаммыта.

Ил Түмэҥҥэ норуот депутаттара 2019 с. бэс ыйын 19 к. “Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр элбэх оҕолоох дьиэ кэргэн статуһун туһунан” 2162-З № 235-VI СӨ сокуонун ылыммыттара. 

Туһааннааҕынан, социальнай өйөбүл хас да дьаһалларынан туһанааччылары хабыы улаатар. Ол курдук, сыллата оскуолаҕа кэтэр таҥас комплегын атыыла­һыыга төлөбүр (сылга биир оҕоҕо 3523,0 солк.), оскуолаҕа аһылыгынан хааччыйыы, 6-гар диэри оҕолорго эми биэрии, театрга, музейга, спорт объектарыгар босхо сылдьыы, элбэх оҕолоох дьиэ кэргэн түөскэ кэтэр бэлиэтин уонна дастабырыанньатын биэрии туһунан этиллэр.

Уһук Илинтэн уонна төттөрү айанныыр маршруттарга федеральнай бюджеттан үбүлэнэр сылы эргиччи үлэлиир субсидияламмыт айаҥҥа быраабы элбэх оҕолоох дьиэ кэргэн төрөппүттэригэр (дохуоттарын учуоттаабакка эрэ) биэрии чааһыгар СӨ-гэр ылыллыбыт “Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр элбэх оҕолоох дьиэ кэргэн статуһун туһунан” сокуон ордук көдьүүстээх буолуоҕа.

Бу этиллибит сокуон сүнньүнэн элбэх оҕолоох кыаммат дьиэ кэргэттэр олохторун хаачыстыбатын тупсарыыга уонна социальнай өттүнэн туруктаах буолууларыгар туһаайыллар.

Быйыл кулун тутарга дойду Президенин сорудаҕынан чуолаан Уһук Илиҥҥэ олорор дьиэ кэргэттэргэ ипотека кредитин ставката намтатыллыбыта.

Холобур,  2018 сылтан иккис уонна онтон салгыы оҕолоро төрөөтөҕүнэ намтатыллыбыт 6% сыллааҕы ставканан чэпчэтиилээх ипотеканы хааччахтанар кэмҥэ биэрэр бырагыраама үлэлээбит эбит буоллаҕына, 2019 с. тохсунньу 1 к. саҕалаан, 2022 сыл ахсынньы 31 к. хойутаппакка эрэ ыал иккис уонна (эбэтэр) онтон салгыы оҕолоро төрөөтөҕүнэ, чэпчэтиилээх ставка сылга 5% диэри намтатылынна уонна кредит болдьоҕор бүтүннүүтүгэр тарҕаныаҕа.

 “Оҕолоох дьиэ кэргэттэргэ судаарыстыба өйөбүлүн дьаһалларын туһунан” 2019 с. от ыйын 3 к. 157-ФЗ №-дээх Федеральнай сокуоҥҥа сөп түбэһин­нэрэн, олорор дьиэҕэ ипотека кредитин эбэһээтэлистибэлэрин төлөөһүн чааһыгар итиэннэ “Гражданскай турук аакталарын туһунан” Федеральнай сокуон 13.2 ыстатыйатыгар уларытыылары киллэриигэ олоҕуран, 2019 с. тохсунньу 1 күнүттэн 2022 сыл ахсынньы 31 к. диэри үһүс уонна онтон салгыы оҕолоро төрөөбүт уонна олорор дьиэҕэ ипотека кредитин ылбыт РФ гражданнарыгар төлөбүр оҥоһуллар. Ол курдук, ыйыллыбыт гражданнар олорор дьиэҕэ ипотека кредитигэр иэстэрин кээмэйинэн, ол эрээри 450 тыһ. элбэҕэ суох харчы сүрүн иэһи төлөөһүҥҥэ ыытыллар, оттон ити иэс 450 тыһ. кыра буоллаҕына, төлөбүр хаалбыт сорҕото ити кредити туһаныы иһин ааҕыллыбыт бырыһыаннары сотууга туһаа­йыллар.

Быйыл муус устарга элбэх оҕолоох дьиэ кэргэттэргэ барыларыгар нолуок чэпчэтиитин олохтуур федеральнай сокуон ылыллыбыта. Ол курдук, үс уонна онтон элбэх сокуоннай саастарын туола илик оҕолоох гражданнар категорияларыгар киирэр нолуок төлөөччүлэр бастайааннай (болдьоҕо суох) туһаныыларыгар эбэтэр олохторун тухары нэһилиэстибэ быһыытынан  баар сир учаастагын 600 кв. м (6 суотай) иэнин кадастровай сыанатын кээмэйинэн нолуок базата аччыыр.

Ону сэргэ 3 уонна онтон элбэх сокуоннай саастарын туола илик оҕолоох физическэй сирэйдэр бас билиилэригэр баар нолуок түһэриллэр объектарга (квартира, олорор дьиэ, хос) хас биирдии сокуоннай сааһын туола илик оҕоҕо суоттаан, квартира уопсай иэнин 5 кв. м кадастровай сыанатын кэриҥинэн, олорор дьиэ уопсай иэнин, олорор дьиэ чааһын 7 кв. м кэриҥинэн нолуок базата аччатыллар. Ыйыллыбыт чэпчэтии 2018 сыллааҕы нолуок кэмиттэн үөскээбит быраап сыһыаннаһыыларыгар тарҕанар.

2019 с. от ыйын 24 к. РФ Госдумата “Оҕолоох дьиэ кэргэттэргэ ыйдааҕы төлөбүрдэр тустарынан” Федеральнай сокуоҥҥа уларытыылары киллэрэр туһунан” 305№-дээх сокуону ылыммыта.

Бу сокуон 2020 сыл тохсунньу 1 күнүттэн күүһүгэр киирэр. Чуолаан, бастакы уонна иккис оҕо төрөөбүтүнэн сибээстээн ыйдааҕы төлөбүрү олохтооһуҥҥа дьиэ кэргэттэр өйөбүлгэ наадыйар киритиэрийдэрин туһааннаах субъекка олохтоммут үлэлиир кыахтаах нэһилиэнньэ айах ииттэр кыра кээмэйин 1,5 төгүлүттэн 2 төгүлүгэр диэри сокуон уларытар. Ону сэргэ ый аайы төлөбүр ананар болдьоҕо уһуур.

Ол курдук, оҕо 1 сааһын туолуор диэри босуобуйа ананыаҕа, ол кэнниттэн төрөппүттэр саҥа сайабылыанньа биэрэр усулуобуйаларыгар — оҕо 2 сааһын туолуор уонна салгыы 3 сааһын туолуор диэри. Онон босуобуйаҕа сайабылыанньаны оҕо 3-гэр диэри биэриэххэ сөп. Билигин ити болдьох 1,5 сылга тэҥ.

СӨ Үлэҕэ уонна социальнай харалтаҕа министиэристибэтин пресс-сулууспатын матырыйаалынан бэчээккэ Елена Баишева бэлэмнээтэ