Оскуоланы бүтэрээт көччөх буолан көппөттөр

Сокуон барылын Ил Түмэн дьиэ кэр­­гэн уонна оҕо аймах дьыалаларыгар кэмитиэтэ бэлэмнээбит. Биһиги кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Алена Атласоваттан сокуон барылын туһунан ыйыталастыбыт.
— Сокуон барыла элбэх оҕолоох дьиэ кэргэн статуһун, балаһыанньатын бигэргэтэргэ, бөҕөргөтөргө, суолтатын үрдэтэргэ туһуланар. Бу иннинэ да сокуонунан элбэх оҕолоох дьиэ кэргэн статуһа бигэргэммитэ. Ол туһунан 2008 сыл ахсынньы 17 күнүгэр тахсыбыт “СӨ оҕо аймах, ийэ, аҕа, дьиэ кэргэн көмүскэлин туһунан” СӨ сокуонугар сурулла сылдьар. Онно этиллэринэн, оҕо сокуоннай 18 сааһын туоллаҕына, ыал иитимньи оҕолорун ахсааныттан таһаарыллар диэн. Оччотугар үс оҕолоох ыал улахан оҕото уон 18 сааһын туоллаҕына, элбэх оҕолоох дьиэ кэргэн статуһун сүтэрэр. Мин Ил Түмэн 5-с ыҥырыытыгар депутаттыырым саҕана элбэх оҕолоох ыаллары кытары үгүстүк алтыспытым, Норуот фронугар киирэммин элбэх оҕолоох ыаллар кыһалҕаларын көтөҕөр “төгүрүк остуолларга” кыттыбытым. Онно төрөппүттэр оҕо иитимньи буолар сааһын үрдэтэр тоҕоостооҕун туһунан элбэхтэ этинэллэрэ. Ол өйдөнөр. Тоҕо диэтэххэ, оҕо оскуоланы бүтэрээт тута бэйэтин хааччынар буолара уустук, син биир төрөппүттэрин көрүүтүгэр сылдьар. Үөрэххэ киирэн, салгыы идэни баһылыыр кэмигэр төрөппүт көмөтө булгуччу наада. Онон биһиги кэмитиэппит элбэх оҕолоох ыал улахан оҕото оскуоланы бүтэрэн баран үөрэх кыһатыгар күнүскү өттүгэр үөрэнэр эбэтэр аармыйаҕа сулууспалыыр буоллаҕына, 23 сааһыгар диэри дьиэ кэргэн иитимньи оҕолорун ахсааннарыгар киллэрэр туһунан сокуон барылын бэлэмнээбитэ. Бу үлэҕэ Ил Түмэн спикерэ Петр Гоголев, вице-спикер Антонина Григорьева, норуот депутаттара Владимир Чичигинаров, Феодосия Габышева, Михаил Гуляев кыттыспыттара. Быйыл тохсунньу 23 күнүгэр элбэх оҕолоох ыаллар общественнай тэрилтэлэрин кытары көрсүбүппүт. Ханнык хайысханан сокуону уларытан, элбэх оҕолоохтору өйүөхпүтүн сөбүй диэн тиэмэҕэ кэпсэтии тахсыбыта. Сааһы үрдэтии туһунан боппуруос олус күүскэ көтөҕүллүбүтэ. Ил Түмэн алтыс ыҥырыыта киллэрбит саҥа хайысхатынан дьон-сэргэ биһиги саайпытыгар киирэн сокуон барылын ырытыһыыга кыттыһара буолла. Ол курдук,саайтка киирэн “Элбэх оҕолоох дьиэ кэргэн статуһун туһунан” сокуон барылын туһунан олус элбэх киһи санаатын эппит. Бары кэриэтэ өйөөбүттэр. Салгыы даҕаны саайтка ырытыһыы буоларын күүтэбит, дьон санаатын истэргэ бэлэммит. Бу буолаары турар уочараттаах пленарнай мун­ньахха бастакы ааҕыыга ылыннахпытына, ити хайысханан салгыы күүскэ үлэлэһэр былааннаахпыт. Ол курдук, үлэ түһүмэҕинэн барара биллэр. Бастаан элбэх оҕолоох ыал статуһун бигэргэтии, онтон атын сокуоннары кытары дьүөрэлээн бэрээдэктээһин. Ону кытта элбэх оҕолоохторго туһааннаах чэпчэтиилэри, судаарыстыба өйөбүлүн элбэтии соруга турар. Билиҥҥи чэпчэтиилэр ордук кыаммат-түгэммэт элбэх оҕолоохторго туһаайыллыбыттар. Дьиҥэ, элбэх оҕолоох ыал престиһин үрдэ­тиэхтээхпит, тоҕо маннык ыалы кыаммат-түгэммэт буолууну кытта эрэ сибээстиэхтээхпитий? Дойду демографиятын элбэх оҕолоох ыал тупсарар. Ол инниттэн кыанарыттан, кыамматыттан тутулуга суох судаарыстыба кинилэри өйүүрэ ирдэнэр.

/Норуот трибуната/

Элбэх оҕолоох ийэ Снежана Чикачева:

— Биһиги дьиэ кэргэн биэс оҕолоохпут. “Элбэх оҕолоох ыал статуһун туһунан” сокуон барылын оҥорон киллэрбиттэрин истэн олус үөрбүтүм. Ыаллар үгүстэрэ оҕолорун сыры-сыллата төрөөбөттөр, сорох ыалларга хас да сыл арыттаах буолаллар. Улаханнара 18 сааһын туолан, доку­муоҥҥа аахсыл­лыбат буоларынан элбэх оҕолоох ыалга көрүллэр көмөлөрүнэн туһаммакка хаалаллар. Маннык дьаһал сыыһа дии саныыбын. Тоҕо диэтэххэ, оскуоланы саҥа бүтэрбит оҕо сүһүөҕэр туруон наада, үөрэхтэнэн, үлэһит буолуор диэри дьиэ кэргэниттэн тутулуктаах буолар. Онон Алена Атласова кэмитиэтэ уонна норуот депутаттара оҥорон киллэрбит сокуоннарын барыла ылы­ныллан, салгыы элбэх оҕолоох ыалга көмө оҥоһулларыгар төһүү күүс буоларыгар баҕарабын. Оттон бу бүгүҥҥү күҥҥэ, тус санаабын этэр буоллахпына, мин элбэх оҕолоох ийэ быһыытынан оҕолорбор эбии дьарыктаналларыгар чэпчэтии көрүллэрэ буоллар. Билигин бассейыҥҥа эрэ босхо сырытыннараллар. “Орто Дойду” зоопаркатыгар билиэти 50% чэпчэтиилээх атыылыыллар. Киинэ тыйаатырдарыгар чэпчэтии көрүллүбэт. Оскуолаҕа босхо аһыыллар. Маны таһынан Ийэ уонна оҕо” диэн путевканы сөргүтэн, чэпчэтиилээх сынньалаҥы киллэрэллэрэ буоллар, өрөспүүбүлүкэ тас өттүгэр санаторийдарга. Дьэ, кырдьык, көмө буолуо этэ. Итиэннэ биир этиилээхпин. Кытаанах бөҕү-саҕы ыраастааһын сокуона олоххо киирбитин кэннэ, биһигинньиктэр улаханнык ороскуотурар буоллубут. Дьиэ кэргэн хас киһитин аайы 100 тахса солк. төлөнөр. Оччотугар ыйын аайы биэс оҕолоох ыал коммунальнай төлөбүрүн таһынан 1 тыһ. солк. төлүүр буолар. Бу боппуруоһу депутаттар эмиэ көрөллөрө буоллар.

Билигин элбэх оҕолоох дьиэ кэргэҥҥэ ханнык көмөлөр баалларый? Үһүс уонна онтон салгыы оҕо төрөөтөҕүнэ 139716 солк. кээмэйдээх “Дьиэ кэргэн” өрөспүүбүлүкэтээҕи ийэ хапытаала. Үс оҕолоох ыалларга сири босхо биэрии. Оҕо саадыгар оҕолоругар биир бастакынан миэстэ бэриллэр. 10 оҕоттон элбэх оҕолоох ыалларга дьиэ тутталларыгар көмө үп, транспорт биэрии, сөмөлүөккэ субсидиялаах билиэт. Бу көмө ыал дохуотуттан тутулуга суох бэриллэр. Онтон кэлэр көмөлөр ыал дохуота тиийинэн олоруу кээмэйиттэн улахана суох буоллаҕына эрэ оҥоһуллаллар. Холобур, оҕо күһүн оскуолаҕа барар тэрилин атыылаһарыгар биир кэмнээх материальнай көмө (3523 солк.) уонна да атын социальнай көмөлөр.
2018 сыллаах чахчыларынан өрөс­пүүбүлүкэбитигэр 26 174 элбэх оҕолоох ыал баара биллэр, онтон үстэн элбэх оҕолоохторо — 23151 ыал, биэстэн элбэх оҕолоохторо – 3023 дьиэ кэргэн.

Ил Түмэн саайтыгар “Ырытыллар сокуон барыллара” диэн баска “Элбэх оҕолоох дьиэ кэргэн статуһун туһунан” диэн сокуон барылын аннынан дьон-сэргэ бэйэтин санаатын хото суруйбут. Бары сокуон барылын өйүүбүт диэбиттэр. Ону кытта дьон бу курдук санааларын эппиттэр.

Татьяна Егорова: “Өйүүбүн! Судаарыстыба өйөбүлүнэн эрэ оҕо төрөөһүнэ элбиэҕэ. Инникитин “элбэх оҕолоохтор” уонна “кыамматтар” диэн өйдөбүллэри туспа туталларыгар баҕарабын. Элбэх оҕолоохторго анаммыт чэпчэтиилэр дохуоттан тутулуктаммакка бэриллиэхтээхтэр. Оччоҕуна эрэ элбэх оҕолоох дьиэ кэргэн престиһэ улаатыаҕа. Оттон билигин дьон сыһыана хайдаҕый? “Оҕолоно-оҕолоно көмө көрдүүллэр” диэн.

Надя Андреева: “Мин биэс уол оҕолоохпун, улаханым үлэлиир, иккис уолум студент. Үс кыралар оскуолаҕа үөрэнэллэр. Биһиги чэпчэтиибит – оскуолаҕа босхо аһааһын уонна маҕаһыыннарга кыра чэпчэтии. Атын чэпчэтиигэ тиксибэппит, тоҕо диэтэххэ, дохуоппут кыаммат буоларбытын туоһулуур кээмэйтэн аҕыйах солкуобайынан улаатан тахсар.

Мария Баишева: “Үс оҕолоохпуттан улаханым студент. Кини ороскуота оскуолаҕа үөрэнэриттэн быдан элбээн тахсар. Онон бу сокуон барылын ылыныахтара диэн депутаттарга улаханнык эрэнэбин”.

Сардаана КУЗЬМИНА бэлэмнээтэ