Баай уонна дьадаҥы дойдулар

 

Холбоһуктаах Арабскай Эмираттарга уонна Вьетнамҥа сырыыларбыттан быһа тардан

 

Сөмөлүөттэн саҕалаан

 

Биһиги хара маҥнайгыттан саамай баай Эмираты, дойду киин куоратын Абу-Дабины көрөр баҕалаах этибит. Онон туристическай фирматтан итиннэ путевкабытын атыыласпыппыт. Манна биир ноолооҕун бэлиэтиибин. Дьон үксэ Дубайга уонна Шарджаҕа тиийэр буоланнар, Абу-Дабига трансферт диэн көрүллүбэт, ким да эйигин аэропортка көрсүбэт, атаарбат эбит. Онон нууччалыы эттэххэ, дикарем курдук, бэйэҥ билэн-көрөн сылдьаҕын.

«Etihad» авиахампаанньа сөмөлүөтүнэн көтөн күпсүттүбүт. Баай дойдуга көтөн иһэрбит сөмөлүөттэн саҕалаан билиннэ. Усулуобуйа бөҕө. Кириэһилэлэргэ баар монитордарга талбыт омук тылынан киинэлэри, клиптэри көрөҕүн. Аһылыктарын арааһа да элбэҕэ. Ньуоскалара, биилкэлэрэ, быһахтара — барыта тимирдэр. Үлэһиттэр бары үөрэ-көтө сылдьаллар. Пассажирдар көрдөһүүлэрин, хаппырыыстарын эҥкилэ суох толороллор. Биһиги үгүс авиахампаанньаларбытыгар ити олох кыаллыбатын бэлиэтиибин.

 

Таможня  уратыта

 

Москва Шереметьево аэропордуттан 5 чаастан ордук көтөн Абу-Дабибытын буллубут. Таможняны ааһарга атын дойдулартан уратыта диэн, анал тэрилгэ хараҕыҥ сетчаткатын көрөллөр. Онон линзалаахтар эрдэ сөмөлүөккэ олорон, устуохтааххыт.

Таможняны этэҥҥэ ааһам­мыт, аэропортка харчыбыт сороҕун кинилэр харчыларыгар, дирхамҥа, уларыттыбыт. Аэропорт иһигэр баар такси сулууспалара сыаналара быдан ыарахан буолан, таһырдьаттан тутарга быһаарынныбыт. Тахсыбыппыт — сырылатан итии да итии. Син элбэх араас дойдуларга сырыттыбыт эрээри, манныгы хаһан да көрө илик этибит. Ити балаҕан ыйын ортотугар 38 кыраадыс итии этэ. Сайыҥҥы ыйдарга кыраадыс 50-тан тахсар. Киэһэтин да улаханнык сөрүүкээбэт. Таһыттан такси тутаммыт этэҥҥэ түһүөхтээх отельбытын буллубут.

Абу-Дабига уопсастыбаннай транспорт диэн суоҕун кэриэтэ. Саҥардыыта автобустар сылдьар буолбуттар. Бензиннэрин сыаната чэпчэки буолан, такси сыаната удамыр. Онон ким да улаханнык автобус өҥөтүнэн туһаммат эбит. Метро диэн суох.

 

Кумах  куйаарга турар  диэтэххэ

 

Кумах куйаар ортотугар турар куорат диэтэххэ, уулуссаларыгар мэктиэтигэр биир да кыырпах кумах суох, ып-ыраас. Тротуардара да мааныта сүрдээх, олох мрамор плитка курдуктар. Күндү ааҕааччым, Холбоһуктаах Арабскай Эмираттарга сокуоннара кытаанаҕын туһунан истибит буолуохтааххын. Биир итирик, арыгылаабыт киһини көрүөҥ суоҕа. Олус чуумпу. Киһи туохтан да куттаммакка, дьаархаммакка, холкутук сылдьар, күүлэйдиир, сынньанар.

Абу-Даби 1760 сыллаахха тэриллибит. ХХ үйэ ортотугар диэри олохтоохтор балыктааһынынан уонна жемчугу хомуйан, эргиниинэн дьарыктаммыттар. Онтон 1958 сыллаахха куорат аттыттан хара көмүһү, ньиэби, булуохтарыттан ылата, этэргэ дылы, сайдыы аартыга тэлэччи арыллыбыт. Ол курдук, 1960 сыллаахха диэри куорат кыракый балыксыттар олорор нэһилиэнньэлээх пууннара буоллаҕына, отучча сыл иһигэр аан дойду дьоно-сэргэтэ ымсыыра көрөр бөдөҥ мегаполиска кубулуйбут.

1968 сыллаахха сайдыы биэс сыллаах былаана ылыл­лыаҕыттан ылата, Абу-Даби тэтимнээхтик улааппыт. 1971 сыллаахха бу куорат быстах кэмҥэ Холбоһуктаах Арабскай Эмираттар киин куораттара буолбут. 1996 сыллаахха биирдэ киин куорат статуһа официальнайдык иҥэриллибит. 

Куорат киинигэр халлааҥҥа харбаспыт дьиэлэр, өстүөкүлэ курдук небоскребтар элбэхтэр. Оттон куорат кытыыларыгар виллаларга уонна таунхаустарга кыахтаах дьон олороллор.

Олохтоохтор сөбүлээн сылдьар миэстэлэринэн биэрэк кытыытынааҕы Корниш уулусса буолар. Күп-күөх от-мас, кэрэ миэстэ.

Абу-Даби салалтата Дубайы бары өттүнэн куота көтөн ааһар соруктаахтарын бэлиэтиибин. Ол курдук, ити куораттааҕар өссө үчүгэй метрону, Бурдж Халифатааҕар үрдүк башняны тутар былааннаахтар.

Манна трансферт суох буолан, Россияттан туристар олус аҕыйахтар.

 

Аан  дойдуга аатырбыт   мечеккэ

 

Биһиги, биллэн турар, аан дойдуга аатырбыт-сураҕырбыт Шейх Зайда мечетигэр сылдьыбыппыт. Киһи хараҕа халтарыйар хартыыната манна баара. Биэс футбол хонуутун саҕа иэннээх. 500 мөл. долларга тутуллубут объект.

Бу мечети тутар туһунан кэпсэтии 1980 сыллаахха саҕаламмыт. Ол эрээри тутуу боппуруоһа 90-с сыллар ортолоругар эрэ  быһаарыллыбыт. Үлэтэ 2002 сыллаахха эрэ түмүктэммит. Тутуутугар үгүс судаарыстыба кыттыыны ылбыта. Ол курдук, Кытай уонна Италия мраморынан, Иран көбүөрүнэн, Австрия уонна Германия люстраларынан, Индия уонна Греция өстүөкүлэнэн хааччыйбыттар. АХШ тутуу инженернэй өттүгэр көмө буолбут. Мечети тутууга 40 хампаанньа уонна 3000 оробуочай кыттыыны ылбыт.

Киһи хараҕа саатар үп-үрүҥ мрамор тутууну көрө, оннооҕор Великобритания королевата Елизавета II кэлэ сылдьыбыт.

2008 сыллаахха биирдэ мечеккэ туристар сылдьаллара, көрөллөрө көҥүллэммит. Манна аан дойдуга саамай улахан 9 тонна ыйааһыннаах люстраны уонна 6 тыһ. кв. м көбүөрү көрүөххүтүн сөп. Ити көбүөрү икки сыл устата 1200 дьахтар илиилэринэн өрбүттэр.

Мечети таһынан аатырбыт Эмирейтс Палас диэн отеллэрин эмиэ сылдьан көрдүбүт. Кылабачыйан-халабачыйан дьэ тутуу. Эскалатор кытта баар.

Персидскэй хомоҕо астына сөтүөлээтибит. Бу хомо ЮНЕСКО-ҕа саамай ыраас уулааҕын иһин киирбитин бэлиэтиири наадалааҕынан ааҕабын. Уута муус уутун курдук дьэп-дьэҥкир.

Ферарри аттракциоҥҥа кыайан сылдьыбатыбыт. Аныгыскы кэллэхпитинэ, сылдьыахпыт диэн уоскутуннубут. Итии буолан, аттракционнары дьиэ иһигэр оҥорбуттар. Манна биир күнүҥ биллибэккэ ааһар дииллэр.

 

Дубайга

 

Дубайга индус суоппарын кытта төрдүө буоламмыт (Германияттан ийэлээх кыыс) кыра массыынанан бара сырыттыбыт. Олус үчүгэйдик сырыттыбыт. Индуспут барытыгар сырытыннарда. Аатырбыт Парус отельга, баһаарга, Дубай-моллга…

Кырдьык, Дубайга киһи сөҕө-махтайа көрөрө үгүс. Эргиэн киинэ эчи киэҥин, катокка, аквариумҥа тиийэ бааллар. Аан дойдуга саамай үрдүк башняны — Бурдж Халифаны, ыллыыр фонтаны көрөммүт астыммыппыт.

Аҥаардас ньиэбинэн байан-тайан олорор судаарыстыбаҕа ымсыырааччы элбэх. Төрүт олохтоохторго чэпчэтии олус элбэх. Төрөөттөрүн кытта дьиэ уонна харчынан көмө бэриллэр. Аан дойду хайа баҕарар муннугар босхо үөрэнэр, эмтэнэр бырааптаахтар. Көмө харчыларын эргитэннэр үлэлээбэккэ да олоруохтарын сөптөөх.

 

Үрүҥ   уонна  хара баарын  курдук

 

Бу олох соторутааҕыта Вьетнам Нячанг куоратыгар икки нэдиэлэ устата сынньанным. Олоххо үрүҥ уонна хара баарын курдук, Эмираты кытта холуйдахха, дьадаҥы дойду. Ол эрээри кэлиҥҥи уон сылга туризм күүскэ сайдан, экономикалара быдан өрө көтөҕүллүбүтэ харахха быраҕыллар.

Ол курдук, уон сыл анараа өттүгэр бу куоракка биир да элбэх мэндиэмэннээх дьиэ-уот суоҕа үһү. Билигин бүтүн Европейскай квартал үөскээбит. Халлааҥҥа харбаспыт элбэх мэндиэмэннээх отеллэр элбээбиттэр.

Бэс ыйын 22 күнүгэр Иркутскайынан эргийэн, Нячаҥҥа диэри 9,5 чаас көттүбүт. «Нордвинг» авиахампаанньа итиччэ уһун айаҥҥа кириэһилэтэ түспэт сөмөлүөтү биэрбиттэр. Ордук оҕолоох пассажирдар олус эрэйи көрдүлэр. Аны кураанах миэстэлэр бааллар эрээри, кими да чугаһаппаттар. Стюардессалар ону харабыллыыртан соло буолбатылар. Олох тимир-тамыр курдуктар. Тустаах авиахампаанньа ыытар үлэтэ-хамнаһа мөлтөҕө итинтэн көстөр.

 

Сир   сыаната   олус ыарахан   буолан

 

Тиийэрбитигэр халлаан сөрүүн этэ. Сарсыҥҥытыгар кыратык ардаабыта. Ол кэнниттэн сандаархай күннээх олус үчүгэй күннэр турдулар.

Вьетнамҥа сир сыаната олус ыарахан буолан, отеллэр территориялара суох, бэйэ-бэйэлэригэр ыга сыстыһан тураллар.

Уулуссаны туоруур улахан кыһалҕа. Массыыналар, ордук мотороллердар олус хойуутук сылдьаллар. Суол быраабылата диэн суох. Этэргэ дылы, кириэс охсунан бараҥҥын, мотороллердар, массыыналар быыстарынан-ардыларынан түһүнэн кэбиһэҕин. Уулуссаҕын туораан бараҥҥын һуу гынаҥҥын өрө тыынаҕын.

Южно-Китайскай муора Персид­скэй хомоттон итэҕэһэ суох ыраас эбит. Кумах буолан, сөтүөлүүргэ олус үчүгэй. Нячаҥҥа муоратын да иһин киһи сынньана тиийиэх курдук.

 

Таецтартан  итэҕэһэ   суох

 

Муора бородууктатын, харамайдарын, фрукталартан ыгыллан оҥоһуллубут утахтар сыаналара олус чэпчэкилэр. Хайа баҕарар кафеҕа, рестораҥҥа киирдэххэ, итилэр бааллар. Аатырбыт фо мииннэрин боруобалаатыбыт. Ити мииннэрин ынах этиттэн, кууруссаттан, муора бородуукталарыттан да оҥороллор эбит. Сыаната олус чэпчэки. Порцията олус улахан.

Вьетнамецтар туризмнара сайдыаҕыттан массаһы кыайа туппуттар. Таецтартан туох да итэҕэһэ суох оҥорор буолбуттар. Туризмнара саҥа сайдан эрдэҕинэ, сынньаммыт дьонтон ыйыталастахха, массаһы мөлтөхтүк оҥороллор диир буолаллара. Үп-харчы киллэрэр ханаал буоларын биллэхтэрэ. Онон хаачыстыбаҕа үлэ барбытын бэлиэтиибин.

 

Умнаһыт  диэн  суох

 

Вьетнам төһө да өр сыллар усталара сэрии алдьархайын билбит дьадаҥы дойду буоллар, уулуссаҕа умнаһыт диэни көрүөҥ суоҕа. Арай 100 саастарын туолбут эрэ дьон умналыыллара көҥүллэнэр эбит. Биһиги биир да умналыы олорор киһини көрбөтүбүт.

Инбэлиит оҕотун кэлээскэҕэ анньа сылдьан, брелоктары атыылыыр киһиэхэ харчы биэрээри гыммыппар ылбата. Оннук дьоһун дьон. Оттон манна биһиэхэ хайдаҕый? Муус доруобай эдэр дьоммут илиилэрин тоһуйа сылдьаллар.

Вьетнамецтар олус чиэһинэй­дэриттэн сөхтүм. Ол курдук, ювелирнай маҕаһыыҥҥа 200 доллары уларытабын диэн, 300 доллары биэрэн кэбиспиппин, отельбар тиийэн эрэ баран биирдэ өйдөөн көрдүм. Саҥа купюралар буолан, сыстыһан хаалбыттар. Харчыбыттан мэлийдим дии санаатым. Сарсыҥҥытыгар улахан эрэлэ суох тиийэн көрдөөбүппэр, тута төнүннэрдилэр. Олус диэн үөрдүм, астынным.

Нячаҥҥа туризм саҥа арыллыбытын кэннэ, уоруу элбэҕин бэлиэтиир этилэр. Мотобайкалаах уолаттар дьахталлартан суумкаларын былдьыыллара үһү. Дьадаҥы олох биир кыдьыга буоллаҕа. Итинник салҕаннаҕына, туризм сайдыбатын өйдөөннөр, бэрээдэги көрүү күүһүрбүт. Этэргэ дылы, хас хардыы ахсын полиция.

 

Бизнес   күүскэ өйөнөр

 

Барнаул куоракка өр кэм устата олоро сылдьыбыт, нууччалыы ыраастык саҥарар Хай диэн кыра рестораннаах вьетнамеһы кытта билсибиппит. Кини: «Биһиги дьоммут үлэлиэхтэрин баҕараллар да, үгүстэргэ үлэ кыайан көстүбэт», — диэбитэ.

Хай судаарыстыба аччыгый уонна орто бизнеһи күүскэ өйүүрүн туһунан эппитэ. Ол курдук, бэйэ дьарыктаах дьонтон ханнык да нолуок тутуллубат эбит. Барыстара барыта бэйэлэригэр хаалар. Онон бизнестээх дьон олус элбээбиттэр.

Нячанг саамай баай киһитинэн Винперл диэн арыыга Дисней-лэнд арыйбыт киһи буолар. Аан дойдуга муора үрдүнэн саамай уһун ханаат суолунан күҥҥэ төһө эмэ тыһыынча киһи хотоҕостуу субуллар. Биһиги бу арыыга биир күммүтүн атаардыбыт.

Азияҕа — Европа диэн хайа үрдүгэр турар Далат куораты ааттыыллар. Бу куораты өссө «Аччыгый Париж» диэн ааттыыллар. Итииттэн-буһууттан куотаннар, бу куораты французтар туппуттар. Олус кыраһыабай. Хайа үрдүгэр турар буолан сөрүүн. Эрийэ-буруйа суолунан айаннаан, итиннэ тиийэ сырыттыбыт. Элбэх интэриэһинэйи көрдүбүт-биллибит. Манна аан бастаан Пренн диэн улахан күрүлгэни көрдүм.

Вьетнамҥа госсулууспалаахтарга уонна байыаннайдарга эрэ пенсия диэн баар эбит. Кинилэр нэһилиэнньэ 30% эрэ ылаллар. Атыттар оҕолоругар эрэ эрэнэллэр эбит. Манна кырдьаҕастары ытыктыыллара, өрө туталлара тута харахха быраҕыллар. Ыччаттар эбээлэрин, эһээлэрин сиэтэ, кууһа, өйүү-убуу сылдьаллар.

 

Вьетнам   көннөрү ыалыгар

 

Араас дойдуларга туристыы тиийдэххэ, этэргэ дылы, кылабачыйбыты-халабачыйбыты эрэ көрөн кэлэҕин. Ол иһин көннөрү ыаллары көрүөхпүн олус баҕарарым. Ити баҕа санаам Вьетнамҥа туолла.

Рестораннаах Хайы кытта кэпсэтэммин, куорат кытыытыгар Вьетнам көннөрү ыалыгар ыалдьыттыы тиийэ сырыттым. Дьиэ кэргэҥҥэ алтыалар: эбээлэрэ, ийэлэрэ (инбэлиит), аҕалара уонна үс уол оҕолоохтор. Ити улахан ыалы аһатан-сиэтэн олорор киһилэринэн аҕалара буолар. Кини дворнигынан үлэлээн, олус кыра харчыны өлөрөөхтүүр эбит. Биһиги тиийэрбитигэр үлэтигэр сылдьара.

Олус кыра (3 кв. м) дьиэ дуомнаахтар. Алтыан сөрүө курдугу тэлгээн, муостаҕа утуйаллар эбит. Дьиэлэригэр биир хомуот уонна кыра остуол эрэ баар. Хомуоттарын үрдүгэр Буддалара турар. Вьетнамецтар итэҕэллэрэ күүстээҕэ мантан көстөр. Отелларга эмиэ хас күн ахсын Буддаларын иннигэр аромапалочка уматаллар уонна сибиэһэй фрукта уураллар.

Эдьиийбин кытта холбоон, 400 тыһ. донганы (биһиэнинэн 1200 солк.) бу ыалга биэрдибит. Дьиэлээхтэр үөрүүлэриттэн харахтара чаҕылыһа түстэ. Хай: «Итинник харчыны үйэлэригэр көрбөтөх буолуохтаахтар, бу өссө сэнэх ыаллар, кинилэрдээҕэр дьадаҥы ыал олус элбэх», — диэн кэпсээтэ. Хомустаан иһитиннэрдим, олус сэргээтилэр. Дьону үөрдэн-көтүтэн, онтон санаабыт көтөҕүллэн отельбытыгар төнүннүбүт.

 

Ааптар хаартыскаҕа түһэриилэрэ.