Булт абылаҥа сахаҕа хааныгар баар

Абылаҥнаах, таттарыылаах сааскы булт саҕаланара чугаһаата. Онно анаан “Ил Түмэн” хаһыат саха саарыннарыгар, булт диэн баран муннукка ытаабыт эр дьоҥҥо ыйытык ыытта. Саха сааһыт диэн мээнэҕэ эппэттэр. Ол курдук, эр дьон ордук хото тугу бултуулларын, өрөспүүбүлүкэ сокуоннарыгар булт өттүгэр туох уларытыыны киллэриэхтэрин баҕаралларын, бултуур быраабы күөмчүлээһин баар дуо диэн ыйытыыларга хоруйдаатылар.

Семен Семенов, Ньурба улууһун Хаҥалас нэһилиэгин дьокутаата:

— Улуу булчут да буолбатарбын, син киһи сиэринэн бултуурбун-алтыырбын сөбүлүүбүн. Ордук кус-хаас аймаҕар сылдьарбын ордоробун. Саамай улахан булдум – хаас этэ. Биһиги оройуоҥҥа андыны бултааһыны көҥүллүүллэрэ буоллар. Итиэннэ кус болдьоҕун иннэ аһаҕас буолуон баҕарабын. Ол аата кус кэллэ да, бултааһыны көҥүллээтиннэр, кустааһын болдьоҕун бүтэр чыыһылатын эрэ ыйаллара буоллар, дьон-сэргэ дуоһуйа бултаан, дьиэ кэргэнин аһатар кыахтаныа этэ.

Алексей Троев, Уус Алдан улууһун «Мүрү саһарҕата» хаһыат кылаабынай эрэдээктэрэ:

— Бу диэн улахан бултаахпынан киһир­гэнэрим суох. Ол да буоллар саха киһитин сиэринэн бултуурбун-алтыырбын олус сөбүлүүбүн. Аан бастаан саа туттарбыт, булка уһуйбут киһи — ийэм. Кини эдэр сылдьан сааһыт бэрдэ этэ. Иккис кылааска үөрэнэр эрдэхпиттэн булка-алка бииргэ илдьэ сылдьар этэ. «Юпитер» матаһыыкылга мэҥэстэн баран саалана барарбыт. Мин 32 калибрдаах саалаах этим. Ордук сөбүлээн куска-хааска сылдьарбын ордоробун. Өрөспүүбүлүкэҕэ сааскы кус болдьоҕун арыый эрдэ саҕалыыллара буоллар. Холобур, Уус Алдаҥҥа ыам ыйын 11 күнүттэн 20-тигэр дылы көҥүллүүллэр. Бу олус хойут дии саныыбын. Иннин аһаҕас гыналлара буоллар, үөр көҕөнү бултуо этибит.

Олесь Полускин, Таатта улууһун Ытык Күөллээҕи эдэр натуралистар станцияларын методиһа:

— 1-кы кылаастан бултуубун диэххэ сөп. Ол саас аҕам сааскы куска илдьэ барбыта. Бэйэм ытан онно тугу да бултаабатарбын даҕаны, ол күннэргэ хаһан да ааспат булт абылаҥар ылларбытым. Онтон ыла булт диэн баран муннукка ытаабыттар кэккэлэрин толорбутум. Аҕам санныгар ууран, бастакыбын саанан ытан, саамай дьоллоох оҕо этим, ол түгэни бу бэҕэһээ курдук өйдүүбүн. Ол бултаан киирэн баран, оскуолабар кылааһым оҕолоругар кэпсиирбэр кылааһынньыктарым ымсыырбыт харахтара билигин да көстөр, мин буоллаҕына эбэн-сабан, киэргэтэн кэпсээтим эҥин быһыылааҕа. Кэнники санаан көрдөхпүнэ, ол аҕам бастакы таһаарбыт сырыыта мин олохпор, өйбөр-санаабар, көрүүбэр-истиибэр улахан суолталаах сырыы эбит этэ.
Саамай улахан булдум Баай Байанай эһэбит биир маанылаах кыыла – тайах. Тайах булдун омурҕаныгар олорботох киһи, эр киһи буолбат дииллэр этэ улахан булчуттар. Күһүҥҥү айылҕа бэйэтэ эмиэ туспа кэрэ көстүү, атын абылаҥ, ураты булт. Тайах бултаабыт эр киһи саҕа дьоллоох киһи суох буолара буолуо сахаҕа.
Булт кө­рүҥэ барыта туһу­нан ум­с­угу­туулаах, барыта ураты абы­лаҥнаах. Бу көрүҥ быдан ордук диэн киһи сатаан чорбоппот курдук. Ол эрээри саамай кэтэһиилээх сааскы кус булда буолара буолуо. Уһун кыһыны быһа дьиэҕэ хаайтаран олорон баран, дурдаҕа сааскы айылҕалыын тэҥҥэ, бииргэ уһуктар диэн киһи тылынан эппэт кэрэтэ буоллаҕа дии. Дьыл кэмин хаамыытын кэрэ көстүүлэрин илэ хараххынан көрөҕүн, оту-маһы кытта тэҥҥэ тыллаҕын. Саастаах да дьон булка-алка сырыттахтарына, тутталлара-хапталлара сыыдамсыйар, эдэр оҕо курдук буолааччылар. Арай дьиэлэригэр көрдөххө, нэһиилэ айаккалыы-ойокколуу сылдьар дьон, тыаҕа тахсан, тииттэр быыстарынан көхсүлэрэ аҕыйахта көстөн хаалар. Кыратык ыалдьа, тумуулуу сылдьыбыт дьон үтүөрэ охсоллор.
Булка сыһыаннаах сокуоннар, саба быраҕан эттэххэ, сорох өттө, биллэн турар, наһаа сөп түбэспэтэр даҕаны, син сөпкө соҕус киирэллэр дии саныыбын. Соҕуруу регионнарга холоон оҥорбуттара биһиги эҥэр табыгаһа суох буолар. Итиэннэ саха эр дьоно сокуонунан эрэ хааччахтаммакка, бастатан туран, бэйэбит сиэрдээх-майгылаах буолуохпутун наада. Бэйэбит аһары барарбыт иһин хааччахтыыр сокуоннар киирэллэр буоллаҕа дии, ону өйдүөххэ наада. Мээнэ халлаантан ылан оҥорботтор буолуохтаах. Мэник оҕо буруйун эрэ иһин таһылларын курдук (күлэр). Онон былыргы өбүгэ үгэһин ытыктаан, сиэри-майгыны тутуһан, сиэр-туом толорон, айылҕалыын алтыһан, аһары барбакка бултуоххайыҥ диэн ыҥырабын!

Андрей Петров, Амма улууһун Болугур нэһилиэгин баһаарынайа:

— Олус да булдунан үлүһүй­бэтэрбин, кыра-кыралаан куска сылдьааччыбын. Саамай улахан булдум, арааһа, хаас. Куһу кэлиэҕиттэн көҥүллүүллэрэ буоллар, киһи холкутук сылдьан бултуо-алтыа эбит. Сокуон, мин санаабар, балыкка олус кытаанах. Олохтоох нэһилиэнньэ төрөөбүт сиригэр-уотугар көҥүл балыктыахтаах. Итиннэ аһары кыһарыйар сыыһа.

Петр Егоров, Амма улууһун оҕо спортивнай оскуолатын тренерэ:

— Булт диэн баран муннукка ытаабыт диэн мин буоллаҕым дии (күлэр). Ордук хото куска, хааска сылдьааччыбын. Этэргэ дылы, утуйар уубун умнан, умсугуйан туран, анаан-минээн оҥостон барааччыбын. Эр киһи оннук сэргэхсийэр, айылҕалыын алтыһар, дууһалыын сынньанар. Саамай улахан айылҕа маанылаах кыыла булдум туртас буолар.
Өрөспүүбүлүкэҕэ куһу көтөн кэлиэҕиттэн ыам ыйын 18 күнүгэр дылы көҥүллүүллэрэ буоллар, олус үчүгэй буолуо этэ. Кэлбит куһу көрө матан эрэ хааларбыт баар суол. Билигин ыам ыйын 9 күнүттэн 18 күнүгэр дылы эрэ бултуохха сөп. Оччоҕо киһи барыта өрүсүһэ-өрүсүһэ бултуу тахсыа суох этэ. Сыыйа-баайа, холкутук тэринэн, сиэри-туому тутуһан сылдьарга оннук ордук.