Кыра бөһүөлэктэр унаар буруолара быстыбатын

Олунньу 13 күнүгэр Уус-Алдан улууһун Курбуһах нэһилиэгэр Саха Өрөспүүбүлүкэтин Судаарыстыбаннай Мунньаҕын (Ил Түмэн) олохтоох салайыныы боппуруостарыгар сис кэмитиэтин көһө сылдьар мунньаҕа буолан ааста.  Ил Түмэн сис кэмитиэтин уонна Уус-Алдан депутаттарын улуустааҕы Сэбиэтин тэрийиитинэн ыытыллыбыт тэрээһиҥҥэ “Муниципальнай тэриллиилэргэ киирэр тыа сирин кыра нэһилиэнньэлээх пууннарыгар  олохтоох салайыныы үлэтин тэрийии кыһалҕалара” диэн сытыы боппуруос Уус-Алдан улууһун холобуругар дьүүллэһиллэн көрүлүннэ.

Бу күн туһааннаах сис кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Василий Местников, кэмитиэт исписэлиистэрэ, Ил Түмэн тыа сиригэр уонна аграрнай политикаҕа  сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Андрей Находкин,   Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Дарханын уонна Бырабыыталыстыбатын дьаһалтатыттан, СӨ экономическай сайдыыга министиэристибэтиттэн эппиэттээх үлэһиттэр, Уус-Алдан улууһун баһылыгын 1-кы солбуйааччыта Петр Попов, депутаттар улуустааҕы Сэбиэттэрин бэрэссэдээтэлэ Иван Колодезников, улуус нэһилиэктэриттэн уонна Чурапчы улууһуттан олохтоох салайыныы бэрэстэбиитэллэрэ, депутаттар, олохтоох дьон «Курбуһах нэһилиэгэ» МТ сиригэр-уотугар киирсэр Окоемовка, Уус-Күөл, Балаҕаннаах бөһүөлэктэригэр объектарынан, тэрилтэлэринэн сылдьан, олоҕу-дьаһаҕы кытта билистилэр, олохтоохтору кытта көрүстүлэр. Түмүккэ, күн иккис аҥаарыгар  Окоемовка бөһүөлэгэр көһө сылдьар мунньахха муниципальнай тэриллии иһигэр киирэр кыра дэриэбинэлэргэ олохтоох салайыныы үлэтин тула киэҥ кэпсэтии барда.  Тыл эппит дьон бары тыа сирин кыра нэһилиэнньэлээх пууннара Саха сирин норуоттарын төрүт-уус сирдэринэн буолалларынан, дьон тардыһыытын учуоттаан, харыстаан, киин сирдэргэ курдук дьон олохсуйарыгар сөптөөх усулуобуйаны тэрийэн иһиэххэ диэтилэр уонна салгыы сайдыы суолугар тахсалларыгар  анал сокуоннары ылыныахха, үбүлээһини көрүөххэ, түмсэн үлэлэһиэҕиҥ диэн күүскэ туруорустулар.

“Курбуһах нэһилиэгэ” МТ  ахсааныгар үс нэһилиэнньэлээх пуун киирэр: Уус-Күөл (Курбуһах киинэ, 743 киһи олорор), Окоемовка (нэһилиэк кииниттэн 15 км тэйиччи, 211 киһи олорор), Балаҕаннаах (нэһилиэк кииниттэн 18 км тэйиччи, 58 киһи олорор); уопсай нэһилиэнньэтэ – 1012 киһи. Нэһилиэккэ оскуолаҕа, оҕо саадыгар сылдьар саастаах оҕо ахсаана 247, о.и. Уус-Күөлгэ — 166, Окоемовкаҕа – 66, Балаҕаннаахха — 15. Окоемовкаҕа И.В. Пухов аатынан уопсай орто үөрэхтээһин оскуолата, Балаҕаннаахха М.Н. Винокуров аатынан алын сүһүөх үөрэхтээһин оскуола-саада,  Уус-Күөлгэ Н.Н. Окоемов аатынан орто оскуола үлэлииллэр.  Маны таһынан икки дэриэбинэҕэ ФАП, Уус-Күөлгэ учаастактааҕы балыыһа уонна оҕо саадтара үлэлииллэр. Окоемовкаҕа, Уус-Күөлгэ спорт саалалара бааллар.

Билиҥҥи туругунан нэһилиэккэ  1017 ынах сүөһү (о.и.  333 ыанар ынах), 1105 сылгы (о.и. 728 биэ) баар. 12 бааһынай, кооператив хаһаайыстыбата үлэлии тураллар.  2018 с.  оттооһун былаанын 101% толорон, 2520 тонна оту оттообуттар. Онон билигин отунан толору хааччынан, хаһаайыстыбалар биирдиилээн атыыга таһааран эрэллэр.  2018 сылга нэһилиэк хаһаайыстыбалара 250 тонна үүтү туттарбыттар.

Мунньах кыттыылаахтара Курбуһах нэһилиэгин Окоемовка уонна Бала­ҕаннаах дэриэбинэлэригэр, нэһилиэк киинигэр Уус-Күөлгэ  сылдьан, кырыы сир олоҕун кытта билсиини оскуолалартан саҕалаатылар.

Балаҕаннаах дэриэбинэтэ Уус-Күөлтэн салгыы бардахха 18 км тэйиччи турар дьоҕус дэриэбинэ. Манна 2011 сыллаахха тутуллубут бэртээхэй оскуола-саад үлэлии турар — 3 үөрэнээччилээх, 8 — оҕо саадыгар сылдьар.  Директор Дмитрий Андросов былырыын дьиэ кэргэнинээн көһөн кэлэн олохсуйбут. «Балаҕаннаах саҥа атаҕар турар, өрүттэр историческай кэмэ кэллэ. Дьон бу сиргэ тардыстар, номнуо 2 эдэр ыал кэлэн олохсуйда, сир учаастагын анаттылар. Маннык кырыы дэриэбинэлэргэ сөптөөх усулуобуйа тэриллиэн наада», — диир кини.

“Курбуһах нэһилиэгэ” МТ баһылыга Владимир Петров маннык хас да дэриэбинэни хабар муниципальнай тэриллиилэргэ бюджеты көрүүгэ, тыырыыга Саха сирин үрдүнэн туспа методика, ааҕыы наада, дьаһалталарын үлэтигэр эбии штаттары көрүөххэ диэн туруорсар. Ону таһынан бырайыактары, граннары, программалары кытта үлэлииргэ  уратыларын, ТОС-тар үлэлэрин учуоттуулларыгар туруорсаллар. Тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйатын элбэтиигэ үүт сыанатын үрдэтии боппуруоһун көтөхтүлэр, бородууксуйаны батарыыга ыарахаттар баалларын билиһиннэрдилэр.

Окоемовка дэриэбинэтигэр, уопсайынан, Курбуһах нэһилиэгэр тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйатын оҥорон таһаарааччылар элбэхтэр. Ол курдук, Окоемовкаҕа олохтоох Егор уонна Анна Протопоповтар дьиэ кэргэттэрэ билигин 15 ынах сүөһүнү, биир үөр сылгыны иитэн туруораллар. Кинилэр  “Дьөһөгөй” кооператив иһинэн үлэлииллэр. Бу күн кинилэргэ Ил Түмэн сис кэмитиэттэрин салайааччылара Василий Местников, Андрей Находкин ыалдьыттаан, олохторун-дьаһахтарын, санааларын, былаан­нарын кытта билистилэр.

Алексей МАТВЕЕВ.