Норуот төрүт култууратын уйата

Михаил Давыдов, Амматтан төрүт­­тээх Дьокуускай куорат олох­тооҕо:

— Театрга сылга иккитэ сылдьабын: сезон аһыллыытыгар уонна сабыллыытыгар. Платон Алексеевич Ойуунускай аатынан Саха драматическай тыйаатырын ордоробун. Саха тыйаатыра туруорар  испэктээкиллэрин уонна артыыстара оонньуулларын астына көрөбүн. Таҥастара-саптара, уоттара-күөстэрэ, режиссердарын идеялара ураты буолар. Бэйэбэр чугас сахалыы тыыннаах тыйаатыр. Платон Ламутскай “Сир иччитэ” айымньытынан турбут испэктээкили, Баһылай Харысхал “Эргиллиэм хайаан да” драматынан, Иван Гоголев “Хара кыталык” романынан, Чингиз Айтматов айымньытынан “Хаарыан хампа күөх кытылым” испэктээкиллэри биһирии көрбүтүм, өйдөөн хаалбыппын. Бу испэктээкиллэри туруоруу, артыыстар оруолларын толоруулара, музыканан уонна уотунан-күөһүнэн киэргэтиитэ, режиссер ис хоһоонун көрөөччүгэ тиэрдиитэ ураты тыыннаах диэн сыаналыыбын. Тыйаатыр суолтата, бастатан туран, норуот тылын уонна култууратын, норуот уус-уран айымньытын, өбүгэ төрүт үгэстэрин билиҥҥи үйэ дьонугар тиэрдэр, маннык этэ диэн көрдөрөр собус-соҕотох эйгэбит буолар. Иккиһинэн, ураты уус-уран талааннаах дьоммут үлэлиир, айар-тутар сирдэрэ. Үсүһүнэн, мин көрүүбэр, тыйаатыр диэн дьоҥҥо-сэргэҕэ олох күндүтүн, олох олоруу сүрүн өйдөбүлүн, олоххо баар очурдары туораан дьолу булуу суолтатын көрдөрөр, өйдөтөр, иитэр суолталаах. Тыйаатыр норуот төрүт тылын уонна култууратын уйата.

Нарыйа Нестерова, И.Г. Тимофеев аатынан Майа лицейин үлэһитэ:

—  Тыйаатырдарга бириэмэ көс­төрүнэн, кыах баарынан сылдьа сатааччыбын. Баһылай Харысхал «Эргиллиэм хайаан да…» драматынан Андрей Борисов туруорбут испэктээкилэ өйбөр хаалан хаалбыт. Дириҥ, киһи кутун-сүрүн тутар туруоруу этэ. Тыйаатыр сайдарга, элбэҕи билэргэ, сынньанарга наадалаах. Киһи атын эйгэҕэ киирэн, дьоруойдары кытта тэҥҥэ кинилэр иэйиилэрин үллэстэн тыйаатыртан, этэргэ дылы, ыраастанан, тупсан тахсар.

Лена Собакина, библиотекарь:

— Сыл баһыгар-атаҕар сылдьабын. Саха тыйаатырыгар уонна биирдэ эмэ Нуучча драматическай тыйаатырыгар сылдьааччыбын. Биир саамай өйбөр хаалбыт испэктээкилим Чингиз Айтматов айымньытынан «Хаарыан хампа күөх кытылым» буолар. Олус үчүгэй туруоруу. Киһи уйадыйар, дууһаҥ кылын таарыйар айымньы. Аныгылыы туруоруулары эмиэ олус сэргээн көрөөччүбүн. Былырыын Дмитрий Таас «Кыһыл көмүс хоруоп» айымньытынан испэктээкили премьератыгар сылдьан, олус астыммытым. Тыйаатыр киһи култуурата, өй-санаа өттүнэн сайдарыгар улахан суолталаах. Тыйаатыр нөҥүө норуот култуурата дьэҥкэ көстөр.

Тыйаатыр норуот төрүт тылын уонна култууратын уйата

Арассыыйа үрдүнэн Тыйаатыр сыла биллэриллибитэ. Култуура уонна духуобунас киһи сайдыытыгар оруола улаханын өйдөөн бырабыыталыстыба киһи хапытаалыгар болҕомто уурар. Быйыл дойду үрдүнэн араас хабааннаах испэктээкил, бэстибээл, гастроль, турне ыытыллара күүтүллэр.

Саха Өрөспүү­бүлүкэтин тыйаатырдара эмиэ бу сылы көрсө былааннара киэҥ.

Олунньу 1 күнүгэр Ил Түмэн «Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр Тыйаатыр сылын туһунан» бырабыыталыстыба чааһын ыытта. Тэрээһини парламент үөрэх¬хэ, наукаҕа, култуураҕа, сонуну киэҥник тарҕатар ситимнэргэ уонна уопсастыбаннай тэрилтэлэр дьыалаларыгар кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Феодосия Габышева иилээн-саҕалаан ыытта.

Култуура миниистирэ Юрий Куприянов тыйаатырдар 2019 сылга туох үлэни былааннаабыттарын, төһө үп көрүллүбүтүн иһитиннэрдэ.

Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн уопсайа 10 профессиональнай уонна 53 норуот тыйаатыра баар. Бары тыйаатырдары түмэ тардар бэстибээллэр, араас хабааннаах тэрээһиннэр сыл устата ыытыллаллара былааннаммыт. Биир бэлиэ түгэнинэн П.А. Ойуунускай аатынан Саха драматическай тыйаатыра Арассыыйа бастыҥ тыйаатырын аатын ылар куонкуруска кыттар чиэскэ тиксибитэ буолар. Улуу Москуба Пушкин аатынан драмтыйаатырыгар режиссер Сергей Потапов туруоруутугар «Мой друг Гамлет» диэн испэктээкил көстүөҕэ. Бу испэктээкил «Золотая маска» курдук улахан театральнай бириэмийэҕэ номинацияламмыта.

Үп-харчы үксэ гастроль ороскуотугар уонна искусство оскуолаларыгар театральнай кылаастары элбэтэргэ, тыйаатырдар материальнай-техническэй базаларын тупсарыыга туһуланар диэн миниистир чопчулаата.

Норуот тыйаатырдарыттан биир баай историялаах Ньурбатааҕы судаарыстыбаннай көһө сылдьар драматическай тыйаатыр саҥа дьиэлэнэн эрэрэ үтүө сонун. Ол курдук театр тутуутун быйыл кулун тутартан саҕалыыбыт диэн миниистир иһитиннэрдэ.

Норуот дьокутааттара тыйаатыр үлэтигэр-хамнаһыгар сыһыаннаах ыйытыылары биэрдилэр. Болҕомто оҕо, оскуола тыйаатырдарыгар күүһүрэрэ наадатын, итиэннэ норуот тыйаатырдарыгар эмиэ тустаах өйөбүл наадатын бэлиэтээтилэр.  Ил Түмэн бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Антонина Григорьева тырааныспар тиийбэтиттэн үгүс тыйаатырдар гастрольга сылдьаллара харгыстанар диэн бэлиэтээтэ. Итиэннэ Тыйаатыр сылынан сибээстээн бастыҥ үлэһиттэргэ, артыыстарга наҕараада көрүллэр дуо диэн ыйыталаста. Мантан сиэттэрэн, СӨ Ил Дарханын гранын театр искусствотын бастыҥ үлэһиттэригэр биэрэр буоллар диэн этиини киллэрдэ. Бу сонуну мустубут дьон, театр дириэктэрдэрэ биһирии иһиттилэр.

Түмүккэ бэрэссэдээтэл Феодосия Габышева үлэ хаамыытын торумнаата. “Тэрийэр кэмитиэт үлэлээн эрэр, былаан бигэргэннэ. Быйыл парламент «СӨ култууратын туһунан» өрөспүүбүлүкэ сокуонун ситэрэргэ үлэлэһиэ. Манна тыйаатырдар статустарын үрдэтиигэ болҕомтону ууруохпут”, — диэн эттэ.

Өрөспүүбүлүкэҕэ бары тыйаатырдарга гастрольга диэн уопсайа 33мөлүйүөн үп көрүллүбүт. Ол курдук:

* Опера уонна балет тыйаатырыгар – 9,4 мөл. солк.

* Саха тыйаатырыгар – 5,9 мөл. солк.

* Нуучча тыйаатырыгар – 4,2 мөл. солк.

* Олоҥхо тыйаатырыгар – 3,4 мөл. солк.

* Үүнэр көлүөнэ тыйаатырыгар – 1,4 мөл. солк.

* С.А. Зверев — Кыыл Уолун аатынан Үҥкүү тыйаатырыгар – 2,6 мөл. солк.

Арассыыйаҕа уопсайа театр уонна араас хабааннаах саататар тэрээһиннэргэ 1 450 399 670 үп көрүллүбүт.