Дьокутааттар таһымнарын үрдэтиигэ болҕомто уурабыт

«Улуус Мунньаҕа» анал балаһаҕа дорооболоруҥ! Күн-дьыл барара ат бөтөрүҥнээн эрэринии түргэн, тохсунньу хайыы-үйэ түмүктэнэн олунньуга үктэннибит. Бүгүҥҥү анал балаһа ыалдьыта — Горнай улууһун дьокутааттарын  V уонна VI ыҥырыылаах Сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Алквиад Тарасов.

— Үтүө күнүнэн, Алквиад Александрович!  Сэбиэккэ хас дьокутаат баарыттан саҕалаан хайдах-туох үлэлии олороргутун кылгастык билиһиннэр эрэ.

— 2018 сыллаахха балаҕан ыйыгар ыытыллыбыт быыбар түмүгүнэн Устаап быһыытынан VI ыҥырыылаах дьокутааттар сэбиэттэригэр  15 баартыйалар испииһэктэринэн уонна 4 элбэх мандааттаах биир  быыбардыыр уокуруктан уопсайа 19  дьокутаат талыллан үлэлии олоробут. Баартыйаларынан эрэдьиэстиир буоллахха, «Биир ньыгыл Арассыыйаттан»    11, «Сиэрдээх Арассыыйаттан» 4, «КПРФ»-тан 3 уонна   «Аграрнай Арассыыйаттан» 1 дьокутааттар талыллыбыттара. 19-тан 10-на эр дьон, 9-һа кэрэ аҥар, 13-һэ бүддьүөт, 5-һэ биисинэс, биир баан эйгэтин үлэһиттэрэ. Ааспыт V ыҥырыылаах Мунньахтан сэттэ дьокутаат хат талыллан үлэлии сылдьабыт.

Бастайааннай хамыыһыйалар

— Бүддьүөккэ, нолуокка уонна экэнэмиичэскэй бэлиитикэҕэ – бэрэссэдээтэл Петр Николаевич Андреев;
— Социальнай бэлиитикэҕэ — бэрэссэдээтэл Маргарита Гаврильевна Константинова;
— Тыа хаһаайыстыбатыгар, сир уонна баай-дуол боппуруостарыгар – бэрэссэдээтэл Вера Моисеевна Константинова;
— Бырамыысаланнай бэлиитикэҕэ, ОДьКХ уонна урбаан боппуруостарыгар – бэрэссэдээтэл Олек Несторович Петров;
— Сокуон тутуһуу уонна олохтоох салайыныы боппуруостарыгар – бэрэссэдээтэл Аина Егоровна Егорова;
— Регламеҥҥа уонна дьокутаат этикатыгар – бэрэссэдээтэл Ньургун Васильевич Андреев.

– Ааспыт  сылга хаста сиэссийэлээтигит, сүрүннээн ханнык боппуруостары көрдүгүт?

— Былырыын улуус дьокутааттара 11-дэ сиэссийэлээбиппит, итини тэҥэ, Президиум 13, бастайааннай хамыыһыйалар 26 мунньаҕы ыыппыттара. Сиэссийэ мунньаҕын түмүгүнэн  80 быһаарыныы ылыллыбытыттан 15-һэ нормативнай-правовой хайысхалаах боппуруос буолар. Олортон сүрүннэрин билиһиннэрэр буоллахха, Горнай улууһун социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытын Стратегиятын, бүддьүөт  балаһыанньатын (саҥаттан оҥорон), сир арыандатын төлөбүрүн базовай ставкатын бигэргэттибит уонна  улуус Устаабыгар, бүддьүөтүгэр уларытыылары, эбиилэри киллэрбиппит.  Бэрдьигэстээххэ социальнай  хабаан­наах эбийиэктэртэн арыгы төһө тэйиччи атыыланыахтаах кыраныыссатын быһаарбыппыт.

Ааспыт ыҥырыылаах Сэбиэт Мун­ньаҕа улуус Устаабыгар улуус баһылыгын солбуйааччыларын аныырыгар баһылык дьокутааттартан сөбүлэҥ ыларын туһунан уларытыылары киллэрбитэ. Онон улуус баһылыга билигин үлэлии сылдьар солбуйааччыларын аныырыгар кинилэр кандидатураларын сиэссийэҕэ киллэрэн дьокутааттар сөбүлэҥнэрин ылбыта.

Сэбиэт мунньахтарыгар кө­рүллэр боппуруостар бырайыактара бастаан утаа бастайааннай хамыыһыйаларга, Президиум мунньаҕар  уонна улуус дьаһалтатын исписэлиистэрин, улуус хонтуруоллуур-суоттуур уорганын кытары бииргэ үлэлээһин түмүгэр  ырытыллан оҥоһуллан киирэллэр. Маннык олохтоох салайыныы уорганнара бэйэ-бэйэлэрин кытары тэҥҥэ  үлэ­лииллэрэ бары өттүнэн  көдьүүстээх.

Кэнники кэмҥэ үгүс боппу­руоһу быһаарарга бастайааннай хамыыһыйалар холбоһуктаах мунньахтарын тэрийэн ыытар буоллубут.

Горнай улууһун дьокутааттарын Сэбиэтин быһаарыылара  СӨ официальнай порталыгар  (https://mr-gornyj.sakha.gov.ru)  кэмиттэн кэмигэр угуллан иһэллэр.

Горнай улууһун ааспыт  V ыҥырыылаах Мунньаҕын дьокутааттарын Сэбиэтин быһаарыытынан улууска олохтоох салайыныы бэрэстэбиитэллээх уоргана тэриллэн үлэлиэҕиттэн ылыллыбыт нормативнай-правовой хайысхалаах быһаарыыларын сааһылаан, түмэн хомуурунньук оҥорон таһаарбыта. Бу хомуурунньук оҥоһуллубут сүрүн сыалынан-соругунан нэһилиэнньэбит улуус бэрэстэбиитэллээх уоргана ылыммыт быһаарыыларын остуол кинигэтэ оҥостон үлэлэригэр-хамнастарыгар кэбэҕэстик туһаналларыгар диэн буолар. Дьоҕус кинигэбит улуус библиотекаларыгар, тэрилтэлэригэр, нэһилиэктэр дьаһалталарыгар, улуус дьаһалтатын управлениеларыгар уонна  улуус дьокутааттарыгар тиэрдиллибитэ. Көрөн-истэн туһана сылдьааччылар  бары өттүнэн олус табыгастааҕын, көдьүүстээҕин бэлиэтииллэр.

— Нэһилиэк дьокутааттарын кытта ыкса үлэлиир буолуохтааххыт. Кинилэр таһымнарын үрдэтиигэ туох үлэни, тэрээһини ыыттыгыт?

— Бэрдьигэстээхтэн ураты хас биирдии нэһилиэктэргэ улуус дьокутааттарыттан  куратордар ананан үлэлииллэр.

Хас сыл аайы улууспут нэ­һилиэ­ктэригэр, нэһилиэк дьокутааттарын уонна нэһилиэнньэни кытары көрсүһүүлэр былааннаахтык тэриллэн ыытыллаллар. Көрсүһүүлэргэ  киирбит боппуростары, туруорсуулары Сэбиэт бастайааннай хамыыһыйалара утумнаахтык дьарыктанан барытын быһаараллар.

Улууска олохтоох бэйэни салайыныы үлэтин күүһүрдэр, сайыннарар инниттэн нэһилиэктэр дьокутааттарын, үлэһиттэрин билиилэрэ-көрүүлэрэ кэҥии­ригэр, идэлэрин таһыма үрдүүрүгэр сөптөөх үлэни, усулуобуйаны, төһө кыалларынан, тэрийэ сатыыбыт. Ол курдук, 2014 сылтан саҕалаан сыл аайы улуус муниципальнай тэриллиилэрин дьокутааттарыгар анаан сэминээрдэри тэрийэрбит үтүө үгэскэ кубулуйда. Былырыыҥҥы тэрээһиҥҥэ кыттыбыт 33 дьокутаат аан бастакытын улууска СӨ Ил Дарханын иһинэн Инновация менеджменин үрдүкү оскуолатыгар кууруска сылдьан билиилэрин-көрүүлэрин үрдэтиммиттэрэ уонна ону туоһулуур сэртипикээт туппуттара.

— Ил Түмэн дьокутааттарын кытта кыттыгас ханнык  тэрээһиннэри ыыттыгыт?

— Ил Түмэн дьокутааттарын тэрийиилэринэн, былырыын   олунньуга Ил Түмэн олохтоох салайыныыга боппуруостарыгар сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Василий Местников көҕүлээһиининэн нэһилиэктэргэ бэйэни салайыныы  боппуруостарыгар аналлаах   “төгүрүк остуол” ыытыллыбыта. Салгыы ыам ыйыгар Ил Түмэн наукаҕа, үөрэххэ, култуураҕа, информацияны киэҥник тарҕатыыга уонна уопсастыбаннай тэрилтэлэргэ сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Феодосия Габышева көҕүлээһининэн «Эригийиэннээҕи уонна муниципальнай бырайыактары олоххо киллэриигэ аныгы систиэмэни туһаныы» диэн тиэмэҕэ сэминээр ыытыллыбыта.  Ил Түмэн дьокутааттара таһаарбыт “Воины-якутяне в Сталининградской битве” кинигэлэригэр Горнай улууһун дьокутааттара бэйэбит сэмэй кылааппытын киллэрбиппит.   Санатар буоллахха, 2015 сылтан «Ил Түмэн» хаһыат сахалыы таһаарыытын  Горнайдааҕы кырдьаҕастар уонна инбэлииттэр интэринээт-дьиэлэригэр хайаан да суруттарабын.

Дьокутаат кэпсиир

Семен Семенов, Горнай улууһун дьокутаата:
— Горнай улууһун VI ыҥырыылаах Мун­ньаҕын дьокутааттарын Сэбиэтигэр 40-гар диэри саастаах 7 дьокутаат талыллан, улууска ыытыллар үлэлэргэ, тэрээһиннэргэ барытыгар көхтөөхтүк кыттабыт.
Бэрдьигэстээххэ социальнай эбийиэктэр аттыларыттан арыгы төһө тэйиччи атыыланыахтаах кыраныыссаларын быһаарыы бырайыагынан Президиум көҕүлээһининэн эдэр дьокутааттар истэриттэн үлэлиир бөлөх тэриллибитэ. Бөлөх аныгы олох технологияларын туһанан (социальнай ситим) уопсастыбаннай ырытыылары, истиилэри оҥороругар этии киирбитэ. Уопсастыбаннай ырытыыны дьон саамай көрөр, туһанар «Инстаграмм» социальнай ситимигэр ыыппыппыт. Уопсайа 2000 кэриҥэ киһи кыттыбытыттан 300-тэн тахсата социальнай хабааннаах эбийиэктэртэн аһыы утаҕы 600 миэтэрэ ыраах атыыланыахтааҕын туһунан этии киллэрбитэ. Улуус дьокутааттарын Сэбиэтин 11-с сиэссийэтин мунньаҕар дьон этиитин учуоттаан, арыгыны социальнай эбийиэктэртэн 600 миэтэрэ тэйиччи атыыланыахтааҕын туһунан быһаарыы ылыммыппыт. Бу быһаарыыбыт улууспут киинэ Бэрдьигэстээх инники сайдыытыгар улахан суолталаах буолуо диэн бүк эрэллээхпит.

Александр ТАРАСОВ бэлэмнээтэ