Уокуруктан талыллыбыт дьокутаат эппиэтинэһэ үрдүгүн өйдүүр

«Улуус дьокутаата» анал балаһаҕа дорооболоруҥ! Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр Ил Түмэҥҥэ уонна олохтоох салайыныыга бэрэстэбиитэллээх уорган дьокутааттара талыллыбыттара сылтан ааста. Мантан инньэ дьокутааттар улуустааҕы, нэһилиэктээҕи сэбиэттэрэ хайдах-туох үлэлии-хамсыы олороллорун билиһиннэрэр сыаллаах-соруктаах балаһа тахсар буолуоҕа. Бүгүҥҥү анал таһаарыы ыалдьыта — Үөһээ Бүлүү улууһун дьокутааттарын Сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Николай Николаевич Николаев.

— Үтүө күнүнэн, Николай Николаевич!  Улуус Сэбиэ­тин дьо­кутаатта­ра хас буолан үлэ­лии олороҕут?  Биир сыл иһигэр тугу быһаарбыккытын, үмүрүп­пүккүтүн били­һиннэр эрэ.

— Үөһээ Бүлүү улууһун Сэбиэтин сүрүн уратытынан биир мандааттаах быыбардыыр уокуруктартан дьокутааттар талыллан үлэлии олороллоро буолар. Бүгүҥҥү күҥҥэ 19 дьокутааттаахпыт.

Баартыйаларынан састааппытын этэр буоллахха,  КПРФ-тан, «Аграрнай баартыйаттан»  уонна “Сиэрдээх Арассыыйаттан” иккилии, “Биир ньыгыл Арассыыйа” баартыйаттан 9 дьокутаат бааллар. Уоннааҕылар баартыйата суохтар. Былырыын ыытыллыбыт быыбар түмүгүнэн, ааспыт үһүс ыҥырыылаах Сэбиэт дьокутааттарыттан үһэ хаттаан эрэ талыллан хаалбыта. Онон састаап саҥа дьонунан солбуллан турар. Саамай эдэр дьокутааппыт 24 саастаах, Үөһээ Бүлүүтээҕи техникум  маастара Петр Кардашевскай, онтон саамай аҕам саастаахпыт биллиилээх археолог, уопсастыбанньык, историческай наука доктора Никита Деевич Архипов буолаллар. Икки кэрэ аҥардаахпыт.

Сэбиэт устаабын быһыы­тынан биэстии киһилээх  9 бастайааннай хамыыһыйалаахпыт, онон дьокутаат 2 хамыыйаҕа киирэн араас хайысхаҕа үлэлиир кыахтаах.

Олохтоох бэйэни салайыныы туһунан 131-с сокуоҥҥа көрүл­лүбүт боломуочуйаларынан салайтаран үлэлиибит. Ол иһигэр сүрүннээн улуус бүддьүөтүн бигэргэтэбит уонна туолуутун отчуоттатабыт. Итини тэҥэ, муниципальнай тэриллиилэр сайдыахтаах бырагыраамаларын уонна улуус баайын-дуолун дьаһайыы бэрээдэгин бигэргэтэбит.

Быйыл алта былааннаммыт сиэссийэни ыытан,  30 боп­­пуруоһу көрдүбүт. Мантан сү­рүннэрин билиһиннэрэр буоллахха, улуус бүддьүөтүгэр уларытыылары киллэрдибит. Суоттуур-хонтуруоллуур палаата уонна улуустааҕы Ис дьыала отделын үлэлэрин отчуоттаттыбыт. Биир тутаах боппуруоһунан, ол эбэтэр билиҥҥи тэтимнээх олоххо уонна үлэ хаамыытыгар сөп түбэһэр сыалтан, улуус дьаһалтатын саҥа тутулун (структуратын) уонна  «Солокуут», «Сордоҥноох» диэн түөлбэлэр ураты харыстанар сирдэринэн ааттанар балаһыанньаларын бигэргэттибит. Нэһилиэнньэлээх пууннар кэҥииллэрин болҕомтоҕо ылан, Үөһээ Бүлүү уонн Үөдүгэй сэлиэнньэлэрин кыраныыссаларын быһаардыбыт.

2019 сыл саҕаланыытыгар тыа хаһаайыстыбатыгар улахан болҕомто ууран,  өр сылларга нэһилиэк баһылыгынан таһаарыылаахтык үлэлээбит уопуттаах салайааччы, билигин тыа хаһаайыстыбатын хамыы­һыйатын бэрэссэдээтэлэ Иван Иванович Ан көҕүлээһининэн, тустаах тэрилтэлэри кытта бииргэ үлэлээн улуус бүддьүөтүттэн тыа хаһаайыстыбатын сайыннарыыга 40 мөл. солк. көрбүппүт. Итинтэн ынах сүөһүнү иитиигэ 20 мөл. 700 тыһ. солк., сүөһү ахсаанын элбэтиигэ (атын улуустартан атыылаһан аҕалыыга) 16 мөл. солк., сылгы хаанын тупсарыыга диэн атын сиртэн үөр атыырдарын атыылаһан аҕалыыга 2,5 мөл. солк. тыырбыппыт. Быйыл тыа хаһаайыстыбатыгар сөптөөх болҕомтону хаһааҥҥытааҕар да күүскэ уурдубут. Онон ити түмүгэр улууска тыа хаһаа­йыстыбатын сайдыытыгар дьоһуннаах хамсааһын тахсыа диэн эрэнэбит, күүтэбит.

— Эһиги Сэбиэккит 19  дьокутааттаах, сорох улуустарга 50-тан тахсалар.  

— 19 киһи диэн бу Арассыыйа быыбарын  сокуонун ирдэбилэ буолар. Итинтэн элбэх  дьокутаат буоллуҥ да,  аҥаара баартыйалар  испииһэктэринэн  талыллыахтаах. Биһиги инни­нээҕи ыҥырыылаах Сэбиэккэ уокурукка түҥэтэн, 19  дьокутаат талыллан баччааҥҥа диэри үлэлээн кэллибит.  Холобур,  50 дьокутааттаах Сэбиэккэ 25-һэ уокуруктарынан, онтон аҥаара баартыйа испииһэгинэн талыллар. Элбэҕэ-аҕыйаҕа оруолу оонньообот, саамай сүрүнэ,  хайдах дьон дьокутаатынан үлэлиириттэн улахан тутулуктаах.   Үөһээ бүлүүлэр үлэһит дьону таларга үөрэннибит. Инники да өттүгэр оннук буолуо диэн эрэнэбин. Үөһээ Бүлүү дьоно-сэргэтэ демократия баарын билэр. Демократия үчүгэйэ, оруола — үлэһит дьону талыыга сытар.

19 дьокутаат биирдии мандааттаах уокуруктартан талыллыбыт буолан, эппиэтинэстэрэ улаханын өйдүүллэр. Онон сорох боппуруостарга төһө  да араас санаалаах, көрүүлээх буолбуттарын да иһин улуус дьонун-сэргэтин туһугар  бары биир санаанан салайтаран үлэлииргэ дьулуһаллар.    

— Ил Түмэн дьокутаатта­рын кытта бииргэ үлэлии-хам­сыы олорор буоллаххыт.

—   Ил Түмэҥҥэ ыытыллар «төгүрүк остуолларга», «бырабыыталыстыба чаастарыгар», төһө  кыалларынан, кыттабыт. Быйыл сыл саҕаланыытыгар Ил Түмэн бэрэссэдээтэлэ Петр Гоголев Бүлүү бөлөх улуустарга сылдьан, хайдах-туох үлэлии олорорбутун билсибитэ. Ити сырыы кэнниттэн кулун тутарга үс сис кэмитиэт бэрэссэдээтэллэрэ  анаан-минээн кэлэн үлэлээн барбыттара.  Ил Түмэн сир сыһыаннаһыыларыгар, айылҕа ресурсаларыгар уонна экологияҕа сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Владимир Прокопьев Бүлүү өрүскэ уу киртийиитин боппуруостарын быһаарса, тылбытын-өспүтүн, туруорсууларбытын билсиһэ анаан-минээн хаста да кэлэн барбыта. Ил Түмэҥҥэ дьокутааттарбыт Феодосия Габышева, Гаврил Алексеев бэйэлэрин хайысхаларынан  куруук кэлэн билсэн, үлэлээн бараллар.

Нам улууһугар ыытыллыбыт дьокутааттар спартакиадаларыгар бэйэбит холбутугар дьоһуннаахтык кыттыбыппыт.  «Саха сирин буойуттара — Сталинград кыргыһыытыгар» кинигэ тахсыытыгар үбүнэн-харчынан көмөлөһөн бэйэбит сэмэй кылааппытын киллэрбиппит.

Быйыл ахсынньы 13-14 күннэригэр Бүлүү куоракка Бүлүү уеһа тэриллибитэ 100 сыллаах үбүлүөйүн тэрээһинигэр ох курдук оҥостон кыттаары бэлэмнэнэ сылдьабыт.

– Кэлиҥҥи кэмҥэ нэһи­лиэктэр дьокутааттарын үлэ­лэригэр, кинилэр таһым­нарын үрдэтиигэ болҕомто ууруллар буолла.

— Нэһилиэк дьокутааттарыгар  болҕомто хайаан да ууруллуохтаах. Бу билиҥҥи кэм тулхадыйбат ирдэбилэ буолла диэтэхпинэ, арааһа, сыыспатым буолуо. Сылын аайы саас ыытыллар  анал сийиэскэ улууспут нэһилиэгин дьокутааттара кытталларын хайаан да хааччыйабыт. 

Манна биири өйдүөххэ наада. Ол курдук, нэһилиэк уонна улуус таһымынан талыллыбыт дьокутааттар  бары уопсастыбанньыктар, кинилэр үлэлэрэ  уопсастыбаннай үлэ быһыытынан сыаналанар. Нэһилиэк дьокутааттара мунаарар боппуруостарынан хамнас, дохуот декларациятын туттарыыта буолар. Холобур, улуус кииниттэн 180-ча км ыраах сытар Сургуулукка талыллыбыт дьокутаат анал ыспыраапкалары  ылаары  хайаан да  Үөһээ Бүлүүгэ бэйэтэ кэлиэхтээх. Биэнсийэтин ыспыраапкатын олохтоох дьаһалтаттан быһа анал ыйытыгынан ылыахтааҕын туһунан сокуоҥҥа суох.  Бу кумааҕы сыыһын ылаары дьокутаат  кэлэ-бара бырайыаһын кырата 3-4 тыһ. солк. төлүөн наада. Онон  манна уустуктар бааллар. Нэһилиэктэр дьокутааттара декларацияны туттарбыттара хаһыс да сыла буолла. Мин санаабар, нэһилиэктэргэ аҥардас бу декларацияттан сылтаан үгүс тыыппалаах дьон дьокутааттыахтарын баҕарбаттар. Онон бу боппуруос сотору кэминэн быһаарыллыан наада.

— Түмүккэ, 2022 сыл­га Үөһээ Бүлүүгэ Олоҥхо ыһыаҕа ыытыл­лыахтааҕын таарыйыахха. Сэрэйдэххэ, хайыы-үйэ бэлэмнэнэн эрэр буолуохтааххыт.

— 2022 сылга улууспутугар Олоҥхо ыһыаҕын тэрээһинигэр хайыы-үйэ  бэлэмнэнэн эрэбит. Икки сыл диэн кылгас, бу кэлбитэ эрэ баар буолуоҕа. Хас биирдии дьокутаат уокуруктарын дьонун-сэргэтин түмүүгэ, ыһыаҕы хайдах быһыылаахтык ыытары толкуйдаан былаанныы сылдьаллар. Бу  өрөспүүбүлүкэ таһымнаах ыһыаҕы  2017 сыллаахха Манчаары оонньууларын үрдүк таһымнаахтык ыыппыппытынааҕар өссө уратытык, тэрээһиннээхтик  тэрийиэхтээхпит диэн сыал-сорук туруоруннубут.

Дьокутаат санаата

Родион Герасимович Его­ров, Үөһээ Бүлүүтээҕи 2 №-дээх уокуруктан улуус Сэбиэтин дьокутаата, РФ Сэбилэниилээх күүстэрин граждан­скай персоналын туйгуна, Үөһээ Бүлүү сэлиэнньэтин бочуоттаах олох­тооҕо:
— Уокуругум дьонун-сэргэтин кытта үлэм туһунан кэпсиир буоллахха, баар тэрилтэлэ­ри кытта ыкса си­бээстээхтик үлэ­лиибин. Арас­сыыйаҕа тиийэ биллэр үлэлээх 6 №-дээх “Солнышко” оҕо уһуйаанын, И.Н. Барахов аатынан орто оскуоланы кытта шефтэһэбин, Үөһээ Бүлүүтээҕи мелиорация тэрилтэтин кытта ситимнээхтик үлэлиибин.
Ол курдук, “Солнышко” оҕо саа­дын үлэһиттэрин кытта уокуругум ба­ры ыалын кэрийэн олохторун-дьа­һахтарын билсэбит. Уһулуччулаах судаа­рыстыбаннай диэйэтэл Исиидэр Ба­раахап аатынан 1 №-дээх орто агрооскуоланы кытта шефтэһэн үлэлиибит. Биһиги быһаччы сүбэбитинэн быйыл оскуолаларын тиэргэнигэр куруолуктары, кууруссалары, кустары тутар ититэр ситимнээх хотону тутан үлэҕэ киллэрдилэр. Мин тус бэйэм кэккэ сылларга кэтэх хаһаайыстыбанан өр сылларга дьарыктаммыт буолан, билиибин-көрүүбүн агрооскуола үлэһиттэрин, үөрэнээччилэрин кытта куруук үллэстэбин, сүбэ-ама биэрэбин.

Александр ТАРАСОВ