Айхал эйиэхэ, төрөөбүт дойдубут!

«Ырыа — олох аргыһа» — диэн мээнэҕэ эппэттэр. Кырдьыга даҕаны, ырыа киһи дууһатын өрүкүтэр, өйүн-санаатын байытар. Ырыа киһи иэйиитин уһугуннарар, киһи санаатын сааһылыыр, уоскутар. Ырыанан киһи ыарыытын таһаарар, үөрүүтүн үллэстэр. Ырыа — сүдү күүс.

Ахсынньы 11 күнүгэр «Айхал эйиэхэ, төрөөбүт дойдубут!» («Слава тебе, Родина наша!») патриотическай ырыа өрөспүүбүлүкэтээҕи хоровой бэстибээлэ А.Е. Кулаковскай — Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан норуоттар доҕордоһууларын дьиэтигэр өрө күүрүүлээхтик арылынна.

Бэстибээл норуот дьокутааттарын, Ил Түмэн үөрэххэ, наукаҕа, култуураҕа, көрдөрөр-иһитин­нэрэр средстволарга уонна уопсастыбаннай тэрилтэлэр дьыалаларыгар сис кэмитиэтин көҕүлээһининэн ыытыллар.

Тэрээһин Арассыыйа уонна өрөспүүбүлүкэбит гимнын толоруунан саҕаланна. Саалаҕа мустубут дьон: өрөспүүбүлүкэ бас-көс дьоно, норуот дьокутааттара, миниистирдэр, бэл, оскуола, оҕо саадын оҕолоро өрөгөй ырыатын биир киһи курдук толордулар. Маннык дьону-сэргэни түмэр улахан тэрээһин Арассыыйа Конституциятын күнүн көрсө буолбута кэрэхсэбиллээх.

Тэрээһин сүрүн сыала-соруга үүнэр көлүөнэ ыччакка духуобунай баайы, төрөөбүт дойдуга тапталы иҥэрэр, итиэннэ хоровой кэлэктииптэр үлэлэрин-хамнастарын сайыннарар аналлаах ыытыллар.

Бэстибээл бүтүн өрөс­пүүбүлүкэни хабар. Хас биирдии улууска, нэһилиэккэ хор бөлөхтөрө Ийэ дойдуга тапталы, төрөөбүт сир кэрэтин хоһуйар, маны таһынан, Кыайыы 75 сылыгар анаан сэриигэ охтубут буойуннарга сүгүрүйэр, сэрии, тыыл, үлэ бэтэрээннэрин чиэстиир ырыалары толоруохтара. 2020 сыл муус устар 27 чыыһылатыгар — Саха Өрөспүүбүлүкэтин күнүгэр түмүктүүр тэрээһин буолуоҕа.

Норуоттар доҕордоһууларын дьиэтин киэҥ саалата араас көлүөнэ дьону түмтэ. Манна аҕам саастаах дьон эдэр эрдэҕинээҕи кэмнэрин санаан, уйадыйбыт харахтарын долгуйа көрдүм. Эдэр ыччат чоҕулуччу көрөн олорон, норуот уостан түспэт ырыаларын сэргээн истэрин хайгыы санаатым. Оннооҕор оҕо саадын кып-кыра иитиллээччилэрэ ырыалаах-тойуктаах кэлэн кытта сылдьаллар эбит.

Хас биирдии хоровой кэлэктиип ураты кэрэ буолан биэр­дэ. Өрөспүүбүлүкэ бастыҥ түмсүүлэрэ кыттыбыттара тута харахха быраҕыллар. Таҥастыын-саптыын, туттардыын-хаптардыын бэлэмнээхтэрэ, ырыаны аргыс оҥостон, дьоҥҥо-сэргэҕэ тиэрдэ үөрэммиттэрэ биллэр.

Быыс кэннигэр

Быыс кэннигэр тиийэн, хоровой кэлэктииптэри, биирдиилээн кыттааччыны кытта кэпсэттим. Бары сыанаттан үөрэн-көтөн, эгди буолан тахсаллара көрүөххэ эриэккэс.

Дмитрий Струч­ков, Хатас эр дьо­нун хорун кыттааччыта:
— Биһиги кэлэктиип бүгүҥҥү бэстибээлгэ Иван Гоголев тылларыгар, Грант Григорян матыыбыгар «Сахам сирэ барахсан” диэн ырыаны толоробут. Салайааччыбыт Алексей Калининскай хаһыс да сылын биһигини иилээн-саҕалаан илдьэ сылдьар. Араас куонкурустарга хото кыттабыт. Кыайыы 75 сылын көрсө өссө элбэх манна холоонноох тэрээһин ыытыллара күүтүллэр. Патриотическай ырыа суолтата ордук ыччакка туһаайыллар. Кэлэктииппит улахан аҥаара учууталлар буолабыт. Онон дьон-сэргэ төрөөбүт дойдутугар, модун Арассыыйа киэҥ киэлитигэр олорорбутун киэн тутта ааттыырга маннык тэрээһиннэр суолталара улахан. Өрөспүүбүлүкэ салалтата патриотическай ырыалары тилиннэрэргэ, оҕону, ыччаты гражданскай иитиигэ болҕомто уурбута үчүгэй.

Эркин Акимов, 26-с №-дээх оскуола 5 “е” кылааһын үөрэнээччитэ:
— Хорга Оҕо искусствотын иккис нүөмэрдээх оскуолатыгар дьарыктанабын. Хорбут аата “Айтал” диэн. Салайааччыбыт Владимир Петрович Индигирскай. Бу бэстибээлгэ биһиги икки ырыаны ыллаатыбыт: “Ой ты, Русь моя” уонна Грант Григорян матыыбыгар “Үөрэххэ, үлэҕэ дьоллоохпут”. Бу ырыалар биһигини дойдубутун Арассыыйаны, Сахабыт сирин, төрөөбүт Дьокуускай куораппытын таптыырга, үөрэҕи баһылыырга үөрэтэллэр. Бу бэстибээлгэ кыттыбыппытыттан наһаа үөрэбит.

Бэстибээл туһунан санаалар

Антонина Григорьева, Саха Өрөс­пүүбү­лүкэтин Ил Түмэнин вице-спикерэ, норуот дьокутаата:
— Бу көҕүлээһини норуот дьокутаата Мария Христофорова киллэрбитэ. Ону биһиги, коллегалара — норуот дьокутааттара, өйөөтүбүт. Бэстибээли Арассыыйа Төрүт сокуонун — Конституция күнүгэр анаан ыыппыппыт улахан суолталаах. Тэрээһин муус устар 27 күнүгэр диэри өрөспүүбүлүкэ бары муннуктары сылын аайы ыытыллар буолуоҕа. Патриотическай ырыа бэстибээлин тэрийэн дойдубут үрдүкү сокуонун, бэлиэ күнүн ытыктыырбытын, сүгүрүйэрбитин, куруук өйдүү-саныы сылдьарбытын биллэрэбит. Маны таһынан, күннэтэ бэйэлэрин дьулуурдарынан, кыһамньыларынан билиҥҥи олоххо айымньылаахтык үлэлии сылдьар хоровой кэлэктииптэри эмиэ чиэстиибит. Бу бэстибээл араас көлүөнэни хабар уратылаах. Оҕо саадыттан саҕалаан бэтэрээн дьоммут-сэргэбит бары кыттар кыахтаахтар. Дойдуга ытыктабыл, история, култуура чахчыларыгар, үгэстэригэр дириҥ убаастабылы уонна киэн туттууну иҥэрии – сүрүн сорукпут. Бу тэрээһини норуот дьокутааттара талыллыбыт уокуруктарыгар олохтоохтору кытта тэҥҥэ тэрийсиэхтэрэ. Улуустарга, нэһилиэктэргэ эмиэ дьокутааттар көмөлөрүнэн киэҥ хабааннаах үлэ ыытыллара күүтүллэр. Онон бары таһымҥа сүбэбитин холбоон маннык үтүөҕэ, сырдыкка кынаттыыр тэрээһиннэргэ кыттарбыт үрдүк чиэс.

Елена Голомарева, Хоту сир аҕыйах ахсааннаах төрүт олохтоох норуоттарын боппуруостарыгар уонна Арктика дьыалаларыгар Ил Түмэн сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ, норуот дьокутаата:
— Маннык ырыа куонкурустарын, бэстибээллэрин Судаарыстыбаннай Мунньах куруук өйүүр. Тоҕо диэтэр, ырыа норуоту түмэр, дьон-сэргэ кутун-сүрүн тутар ураты күүстээх. Ханнык баҕарар норуот ыксыыр, ыгылыйар күннэригэр, үөрэр-көтөр түгэнигэр санаатын-оноотун, ис туругун ырыанан таһаарар. Кыайыы сылыгар анаммыт патриотическай ырыа куонкуруһун биһиги, дьокутааттар, биһирээн, бэйэбит уокуруктарбытыгар көҕүлүүбүт, элбэх киһи хото кыттыан, ырыанан санаатын сайа этиэн баҕарабыт. Бу бэстибээл оҕо саадтарыттан, оскуолаттан саҕалаан ыччакка, орто саастаах дьоҥҥо, салгыы аҕам саастаах ытык-мааны дьоммутугар тиийэн, барыларын хабара буоллар олус үчүгэй буолуо этэ. Оннук буолуо да турдаҕа. Култуура уонна үөрэх министиэристибэтэ ылсан, бу тэрээһин өрөспүүбүлүкэҕэ киэҥ биһирэбили ылыа диэн эрэнэбит. Ырыаны таптааччылар мустаннар бары биир ырыаны ыллаан, дойдуга тапталы туойан, сэрии буойуттарын чиэстээн, кыайыы өрөгөйүн өрө күүрүүлээхтик толороллорун көрөр көрүөхтэн кэрэ. Оччотооҕу кэм хартыыната ырыанан көлүөнэттэн көлүөнэҕэ бэриллэн иһэрэ, сүппэккэ-оспокко ырыа буолан ыллана сылдьара бу билиҥҥи көлүөнэ эппиэтинэһэ буолар.

Ирина Ханды

Дойду гимнэ

А. Александров музыката, С. Михалков тыллара

Россия – священная наша держава,
Россия – любимая наша страна.
Могучая воля, великая слава –
Твое достоянье на все времена!

Славься, Отечество наше свободное,
Братских народов союз вековой,
Предками данная мудрость народная!
Славься, страна! Мы гордимся тобой!

От южных морей до полярного края
Раскинулись наши леса и поля.
Одна ты на свете! Одна ты такая –
Хранимая Богом родная земля!
Славься, Отечество наше свободное,
Братских народов союз вековой,
Предками данная мудрость народная!
Славься, страна! Мы гордимся тобой!

Широкий простор для мечты и для жизни
Грядущие нам открывают года.
Нам силу дает наша верность Отчизне.
Так было, так есть и так будет всегда!

Славься, Отечество наше свободное,
Братских народов союз вековой,
Предками данная мудрость народная!
Славься, страна! Мы гордимся тобой!

Өрөспүүбүлүкэбит өрөгөйүн ырыата

К. Герасимов музыката, С.Тарасов уонна М. Тимофеев тыллара, В. Федоров тылбааһа

Сахам сирэ дьоллоох тускуга
Саһарҕалыы ыҥыра ыллыыр,
Илинтэн арҕаа ол кустуга
Алмаас таас курдук сандаара сырдыыр.

Хос ырыата:

Барҕа быйаҥнаах Сахам дойдута
Модун Россия киэҥ туттуута;
Өркөн-өрөгөй тойугун туойдун,
Үүнэр үйэҕэ үрдүү туруохтун!

Үллэр үөстээх Өлүөнэ Эбэ
Өлбөт-мэҥэ угуттуур уулаах.
Элбэх омукка эрчим эбэр,
Или-эйэни олохтуур уохтаах

Хос ырыата

Ааспыт кэммит айхаллаах суола
Арчылыыр аар алгыһын биэрдэ,
Сахабыт сирэ дьоһун, дуолан
Сайдыы аартыгар түөрэҕэ түстэ.

Хос ырыата

Якутия, ты светом зари
К добру и счастью всех нас зовёшь,
Алмазной радугой ты горишь
И нас к победам грядущим ведёшь.

Припев:

Цвети и крепни, родная земля,
Расти и славься, Якутия.
Краса и гордость России ты всей,
Тебя раздольней нет и щедрей.

Привольно Лена наша течёт,
Водой живой до края полна.
Она согласье и силу несёт,
Дарует мир всем народам она.

Припев

Земля Саха, святыни твои
С вершин веков напутствуют нас.
Мы путь продолжили предков своих,
И с честью мы их исполним наказ.

Припев

Ирина ХАНДЫ