Михаил туһалаах да дьыалаҕа ылыста

Икки сыллааҕыта өр сылларга салайар үлэҕэ үлэлээбит дьүөгэм кырдьаҕас ийэлэрин көрөллөрүгэр хайдах курдук эрэйдэммиттэрин туһунан кэпсээбитэ. Кини аныгы кэмҥэ ытык кырдьаҕаһы көрүү-истии наһаа улахан кыһалҕаҕа кубулуйбутун туһунан эппитэ.

Кырдьык, кыһалҕа киһи бэйэтигэр тирээн кэллэҕинэ эрэ, өйдүүрбүт баар суол. Итини кэпсээн туран, күндү ааҕааччыларбар ытык кырдьаҕастары көрүү-истии чэпчэкитэ суох дьыалатыгар ылсыбыт Михаил Готовцевы кытта кэпсэтиибин билиһиннэриэм. Хайдах да дьалхааннаах кэмнэр кэллиннэр, айыы, амарах санаалаахтар син биир баар буола туруохтара…

Атын кэм

— Михаил Иннокентьевич, кэлиҥҥи кэмҥэ ытык кыр­дьаҕастарбытыгар сыһыан сойо быһыытыйда дии санаабаккын дуо?

— Билигин — атын кэм. Бириэмэ сырсыытын кэмэ. Киһи үксэ ипотекалаах, кредиттээх. Онон үлэлиир-хамсыыр буоллахтара. Сорохтор иккилии-үстүү үлэҕэ үлэлииллэрэ баар суол. Ол иһин саас ылбыт ийэлэрин-аҕаларын көрүү-истии улахан кыһалҕанан буолла.

Кыһалҕаттан кырдьаҕас киһини соҕотохтуу дьиэтигэр хааллараллар. Ити олус сэрэхтээҕэ, кутталлааҕа биллэр. Кырдьаҕас киһи умнан-тэмнэн кэбиһэн, уоттаах табаҕын да быраҕан, өтүүгү, гаас оһоҕу да холбоон кэбиһиэн сөп. Уҥуохтарын да тоһутуохтарын сөп. Түөһэйбит буоллахтарына, өссө кутталлаах.

Аны эр киһи кэргэнэ өлбүт буоллаҕына, үксүн соҕотоҕун кыайан олорбот. Тулаайахсыйан, илиитэ-атаҕа баайыллан хаалар. Онтон сылтаан аһыы утахха ыллараллара эмиэ баар суол. Оттон дьахталлар бэйэлэрэ олоруохтарын сөп.

Социальнай өҥө — саҥа сүүрээн

— Эн мээнэ киһи ылсыбат дьыалатынан дьарыктанан эрэргин хайҕыы көрөбүн. Кырдьаҕастары көрөр-истэр быһаарыныы эйиэхэ хайдах быһыылаахтык кэлбитэй?

— Урукку өттүгэр мин ыксаллаах быһыы-майгы сулууспатыгар үлэлээбитим. Онон 2009 сыллаахха эрдэ пенсияҕа тахсыбытым. Өрөспүүбүлүкэтээҕи кырдьаҕастар интернат-дьиэлэригэр үлэҕэ киирбитим. Ити социальнай эйгэҕэ үлэлээбитим оруобуна 10 төгүрүк сыл буолла. Ол иһин иһиттэн билэбин дии саныыбын.

Баһаарынай өттүнэн эппиэттээбэт буоланнар, Илин эҥэргэ баар кырдьаҕастар дьиэлэрэ сабыллыбыттара. Мин үлэлиир интернат-дьиэм «Алаас» профилакторий дьиэтигэр ол иһин аһыллыбыта. Тыа сириттэн куоракка киирбит дьон адаптацияны ааһаллара уустук. Ону көрө-истэ сырыттаҕым дии. Кэргэним Изабелла эмиэ социальнай эйгэҕэ үлэлиир. Кырдьаҕастары көрөр-истэр дьоҕус соҕус дьиэни тэрийэр баҕа санаа кэлбитэ. Онтон оруобуна итиннэ туһааннаах социальнай предпринимательствоны өйүүр федеральнай сокуон үлэҕэ киирбитэ. Ити сокуонунан кырдьаҕас киһи судаарыстыбаннай интернат-дьиэҕэ эбэтэр чааһынайга барарын бэйэтэ талар.

Биһиги өрөспүүбүлү­кэбитигэр социальнай өҥөнү оҥоруу диэн саҥа сүүрээнинэн буолар.

Өҥөҕө наадыйааччы элбэх

— Михаил Иннокентьевич, үлэҕин-хамнаскын чопчу хаһааҥҥыттан саҕалаа­быккыный?

— 2017 сыллаахха өрөспүү­бүлүкэ үлэҕэ уонна социальнай сайдыыга минис­тер­ствотыгар социальнай өҥөнү оҥорооччулар реестрдарыгар регистрацияламмып­пыт. Ити сыл ыам ыйыттан саҕалаан кырдьаҕастары сүүмэр­дээби­тинэн барбыппыт.

2016 сыллаахха бэйэбит үппүтүгэр-харчыбытыгар туох баар ирдэбиллэргэ эппиэттиир, пандустаах эҥин, инбэлииттэр, кырдьаҕастар иҥнигэһэ суох сылдьар таас дьиэ туттарбыппыт. Ыксаллаах быһыы-майгы сулууспатыгар үлэлээбит буоламмын, баһаарынайдар ирдэбиллэрин толору билэбин.

Билигин приютпутугар 21 ытык кырдьаҕастаахпыт. Элбэх киһи маннык өҥөҕө олус наадыйар эбит. Чугас дьоннорун көрдөртөрөөрүлэр, өрөспүүбүлүкэ араас муннуктарыттан барытыттан төлөпүөннүүллэр.

Ытык кырдьаҕастар анал меню быһыытынан күҥҥэ түөртэ аһыыллар. Интернат-дьиэҕэ үлэлиир буоламмын, ити боппуруоһу эмиэ үчүгэйдик билэбин. Кыра да буоллар теплицалаахпыт, онно оҕуруот аһын олордобут, Сайынын куурусса иитэбит. Кырдьаҕастар саахыматтыыллар, дуобаттыыллар, телевизор көрөллөр. Психологтаахпыт, эмтиир физкультуранан дьарыктаналлар. Сайсаардааҕы дьарык-сынньалаҥ киинин кытта бииргэ үлэлэһэбит. Кинилэр тэрээһиннэри оҥороллор.

Бииргэ төрөөбүт эдьиийим эстрада ырыаһыта Анастасия Готовцева үлэбэр эмиэ өйөбүл буолар. Артыыстары аҕалан, концерт тэрийэр. Ырыаһыт Алексей Потапов быраатынаан Дималыын үгүстүк кэлэ сылдьааччылар. Кинилэргэ махталбыт муҥура суох.

Субсидиянан туһаныахпыт

— Хантан үптэнэҕит-харчы­ланаҕыт, хас үлэһиттээххиний?

— Судаарыстыбаннай интернат-дьиэлэр курдук, кыр­дьаҕастар пенсияларын 75% приютка ыыталлар. Олунньу ыйтан ороскуоппут сорох өттүн судаарыстыба уйунуоҕа. Манна субсидия көрүллэр. Итиннэ коммунальнай төлөбүрдэр, оборудование ылбыт буоллахпытына, ол ороскуоттара киирсэллэр.

Дьиэбитин тутарбытыгар үппүт-харчыбыт тиийбэккэ, предпринимательство министерствотыттан намыһах бырыһыаннаах кредит ылбыппыт. Тустаах министерство ыытар үлэбитин өйдөөн-өйөөн кредит биэрбитин тоһоҕолоон бэлиэтиибин. Бааннар эҥин кредити элбэх үбү-харчыны эргитэр дьоҥҥо эрэ биэрэллэр. Биһиги дьоммут пенсията диэн кып-кыра буоллаҕа дии. Кредиппитин төлөһөн бүтэрэн эрэбит.

Пансионакка бэйэбин та­һы­нан үс санитарка, асчыт үлэлиир. Миэхэ кэргэним туох да төлөбүрэ суох көмө-ама буолар. Билиҥҥитэ эмчитим суох. Ирдэбил быһыытынан чааһынай тэрилтэҕэ быраас көрүллүбэт эбит. Онон хааччахтаммыт эппиэтинэстээх тэрилтэ буоллахпына, эмчит ыстаатын тутуохпут.

Дьокуускайдааҕы 3 №-дээх поликлиниканы кытта дуогабардаахпыт. Хас нэдиэлэ ахсын учаастактааҕы терапевт быраас кэлэн, кырдьаҕастарбыт доруобуйаларын бэрэбиэркэлиир.

Судаарыстыба үчүгэйдик өйдүүр

— Михаил Иннокентьевич, Дьокуускайга кыр­дьаҕастары көрөр-истэр өссө атын чааһынай пансионаттар бааллар дуо?

— Дьокуускайга кырдьа­ҕастары көрөр-истэр барыта түөрт чааһынай пансионат баар. Миэнин таһынан «Милосердие», «Забота» уонна «Долголетие» диэн пансионаттар үлэлииллэр. Бары бэйэ-бэйэбитин билсэбит, биир сүбэнэн-аманан үлэлиибит-хамсыыбыт. Бары холбоон сүүстэн тахса ытык кырдьаҕаһы көрөбүт.

Оттон өрөспүү^­бүлү­кэтээ­ҕи ин­тернат-дьиэлэргэ 150 киһи олорор. Онон биһиги, чааһынайдар, биир интернат-дьиэ саҕа киһини социальнай өҥөнөн хааччыйабыт.

Судаарыстыба биһиги ту­һалаах, наадалаах өҥөнү оҥо­рорбутун үчүгэйдик өйдүүр. Ол курдук, судаарыстыбаннай интернат-дьиэлэр толору бюджеттан үбүлэнэн олороллор. Этэргэ дылы, үп-харчы бөҕө ороскуоттанар. Оттон биһиги, чааһынайдар, ороскуоппут олох кыра буоллаҕа.

Эппиэтинэһи толору өйдөөн туран

— Икки сылы кыайбат үлэлээтигит. Дьэ, ылсыбыт дьыалаҕар туох диэн сыана быһыаҥ этэй?

— Социальнай эйгэ, кыр­дьаҕастары көрүү-истии диэн уустук эйгэ. Эппиэтинэһи толору өйдөөн туран, дьыалабар ылсыбытым. Кылаабынайа, кырдьаҕастарга хаачыстыбалаах көрүү-истии наада.

Өссө кэҥиир былааннаахпын. Филиал аһыахпын, онно аныгылыы, толору хааччыллыылаах дьиэ тутуохпун баҕарабын. Манна кырдьаҕастар реабилитацияларын барыахтара этэ. Массаж, тренажердар, ЛФК… Дьокуускай куорат мэриятыттан итиннэ анаан сир көрдөөбүтүм. Ити боппуруос быһаарылларын күүтэбин.

Сирдээх буоллахпытына көмө хаһаайыстыбабытын өссө кэҥэтиэх этибит. Оччоҕо дьонум дьарыктаах буолуохтара. Үлэлииллэрэ-хамсыыллара кинилэргэ туһаттан атыны аҕалбат.

— Михаил Иннокентьевич, кэпсээниҥ иһин махтанабын. Ылсыбыт үтүө, олус туһалаах дьыалаҕар ситиһиилэри баҕа­рабын.

Кэпсэттэ Людмила НОГОВИЦЫНА