Цифровой биэриигэ көһөн эрэҕит дуо?

Бу сыл бэс ыйын 3 күнүгэр өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн антеннанан көрө олорбут каналларбыт тохтуохтара, цифровой биэрии эрэ көстөр буолуоҕа. Муус устар 17 күнүгэр СӨ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Кирилл Бычков Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр тэлэбиисэринэн биэрии техническэй киинигэр суруналыыстары кытары көрсүһүүтүгэр: “Цифровой биэриигэ көһүү толору бэс ыйын 3 күнүгэр киирэрин, аналог каналлар тохтуулларын нэһилиэнньэҕэ тиэрдиэххэ наада, бэс ыйын 4 күнүгэр эмискэ тэлэбиидэнньэ биэриитэ суох хаалан ууга-уокка түспэттэрин туһугар”, — диэн тоһоҕолоон бэлиэтээтэ.

Кэм ирдэбилэ — хаачыстыба

Цифровой каналга холбонор дьоҥҥо Call-центр уонна “итии линия” үлэлиир. 8 (800)350-14-14 нүөмэринэн босхо эрийэн приставкалар ханна атыыланалларын, приставканы холбооһун уонна настройкалааһын туһунан ыйытыаххытын сөп.

Аан дойду тэлэбиидэнньэтэ цифровой биэриигэ көспүтэ номнуо хаһыс да сылыгар барда. Холобур, биир бастакынан маассабай көһүү 2000 сс. Японияҕа буолбут. Арассыыйаҕа бу үлэ былырыыҥҥыттан ыытыллар. 2018 сыл сэтинньи 15 күнүгэр дойдуга аналог эрэсиимигэр көстө турар федеральнай каналлары тохтотор РФ Бырабыыталыстыбатын быһаарыыта тахсыбыт. Ол оннугар дойдуга 20 булгуччулаах федеральнай каналы көрдөрөр цифровой биэрии үлэлиэхтээх. Цифровой биэриини киллэрии түөрт түһүмэҕинэн оҥоһуллар. Пилотнай бырайыагы Тверь уобалаһыгар киллэрбиттэр. 2018 сыл ахсынньы 3 күнүттэн Тверьгэ аналог каналлары биэриини тохтоппуттар. 2019 сыл олунньутуттан 7 регион, 2019 сыл муус устар 15 күнүттэн 20 регион киирбит. Оттон Саха сирэ төрдүс түһүмэҕинэн, ол эбэтэр бэс ыйын 3 күнүгэр Арассыыйа 56 регионун кытары бүтүннүү цифровой биэриигэ көһүөҕэ.

Тоҕо маннык дьаһал ылы­­лынна? Кирилл Бычков быһаарбытынан, цифровой биэрии, бастатан туран, хаачыстыбалаах уонна аныгылыы технологиянан табыгастаах. Ол эбэтэр биэриилэр сүтэ-сүтэ көстүбэттэр, хаардаабаттар, хас канал аайы антеннаны эргитэ-урбата тутуллубат буолар.

Приставкалар маҕаһыыннарга уонна “Почта России” ФГУП атыыланаллар. 2019 сыл тохсунньутуттан 733 приставка уонна 139 тэлэбиисэр атыыламмыт. Почталарга 548 тэлэбиисэр уонна 841 приставка атыыга бааллар. Олохтоох предпринимателлэр приставка сыанатын үрдэтэн атыылыыллара көҥүллэммэт. Орто сыаната 900-1500 солк. буолар.

Долгун тиийбэт сиригэр көмө тиийиэҕэ

Ол курдук, билиҥҥитэ Саха сирин 690 нэһи­лиэн­ньэлээх пуунугар цифровой биэрии долгунугар холбонор кыах баар. Ол эбэтэр Саха сирин нэһилиэнньэтин 95% хабыллыбыт. Уопсайа  цифровой биэриини тиэрдэр 211 эбийиэк тутуллубут.  Хаалбыт нэһилиэнньэ 5%-ныгар – 255 нэһилиэнньэлээх пууҥҥа цифровой биэрии долгуна сатаан тиийбэт. Бу нэһилиэнньэлээх пууннар аналог биэрии үлэтин тохтоттоҕуна, тэлэбиисэрдэрин спутник тэриэлкэтинэн эрэ көрөр кыахтаналлар. Маныаха Өрөспүүбүлүкэ бырабыыталыстыбата тустаах бырагыраама бэлэмнээбит. Тиийинэн олоруу алын кээмэйиттэн кыра дохуоттаахтарга уонна I, II группалаах инбэлииттэргэ спутник тэриэлкэтэ атыылаһыллыбыт харчытыттан 40%-нын толуйалларын туһунан Өрөспүүбүлүкэ бырабыыталыстыбата уураах барылын бэлэмниир. Мониторинг түмүгүнэн 14 тыһ. дьиэ цифровой долгунунан хабыллыбат эбит. Олохтоох социальнай управление кыаммат араҥа испииһэгин түһэрдэҕинэ, спутник тэриэлкэлэригэр ороскуоттаабыт үптэрин 40% төннүөхтээх.

Оттон цифровой биэрии долгунунан тэлэбиисэри көрөөччүлэр анал приставка ылыахтаахтар, эбэтэр аныгы тэлэбиисэрдэри. 2013 сыл кэнниттэн оҥоһуллубут тэлэбиисэрдэргэ үксүлэригэр иһигэр цифровой тюнердаах буолар. Оттон Орион-Экспресс оператордаах спутник тэриэлкэтинэн  тэлэбиисэрдэрин көрөөччүлэр приставка ылыа суохтарын сөп. Тоҕо диэтэххэ, Орион-Экспресс 20 булгуччулаах федеральнай каналы босхо көрдөрөрүн туһунан РФ Бырабыыталыстыбатын кытта сөбүлэһиилээх.

Сыыппаранан кэпсиир буоллахха, билигин тэлэбиисэри  кабельнай ситим нөҥүө 9799 дьиэ көрөр, IP-TV нөҥүө 73471 дьиэ, спутник тэриэлкэтинэн  17238 дьиэ көрөр.

Дьоҥҥо цифровой каналга холбонорго көмөлөһөр волонтердар үлэлииллэр. Амма, Булуҥ, Үөһээ Бүлүү, Горнай, Ленскэй, Мирнэй, Нерюнгри, Томпо, Уус Маайа, Усуйаана улуустарыгар уонна Дьокуускай куоракка уопсайа 517 волонтер анал үөрэҕи барбыт. Кинилэр дьиэлэринэн сылдьан көмөлөһөр соруктаахтар.

“Саха” көрдөрөр-иһитиннэрэр хампаанньа биэриитин хайдах көрөбүт?

Дьон-сэргэ цифровой биэриигэ туох да муоҕа-чуоҕа суох холбонуо этэ да,  ордук тыа сирин дьонун биир түгэн долгутар. “Саха” национальнай көрдөрөр-иһитиннэрэр хампаанньа канала бу 20 булгуччулаах федеральнай каналга киирсибэт. “Тапталлаах биэриилэрбитин хайдах көрөбүт? Үнүр сиэним приставка ылан тэлэбиисэрбитин холбоон кэбиспит этэ. Оҕонньор биһикки сахалыы каналбытын көрдөөн талкыйа сатаан кэбистибит, булбатыбыт. Онтон кэлин истибиппит —  отой да көрбөт буолбуппут”, — диэн аймах дьонум кэпсэтиилэрин холобур аҕаллым.

Көрсүһүү кэмигэр Саха Өрөспүүбүлүкэтин тэлэбиисэринэн биэриигэ техническэй киинин үлэһиттэриттэн бу үгүс дьону долгутар боппуруостарын ыйыттым. Маныаха кинилэр “Саха” көрдөрөр-иһитиннэрэр хампаанньа канала аналог долгунугар хааларын туһунан эттилэр. “Арай, приставканан көрөр дьон “Саха” көрдөрөр-иһитиннэрэр хампаанньа каналын көрүөхтэрин баҕардахтарына, приставкаттан арахсан, антенна холбоон көрөллөр. Ол, биллэн турар, табыгаһа суох”, — дииллэр. Ол курдук, олохтоох биэриилэри көрүөн баҕалаахтар оннук моһуоннаан 2020 сыл атырдьах ыйыгар диэри көрүөхтэрин сөп.Ол кэнниттэн аналог канала төннүбэттии арахсар. Оччотугар ол кэннэ “Саха” көрдөрөр-иһитиннэрэр хампаанньа биэриилэрин  дьылҕата хайдах буолуоҕай?

Маныаха СӨ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Кирилл Бычков быһаарда: “Биһиги цифровой биэриигэ киирсэр булгуччулаах федеральнай каналларга “Саха” көрдөрөр-иһитиннэрэр каналы үппүт суох буолан киллэрбэтэх буолбатахпыт. Оннук киллэрии уустук техническэй бырассыаһы ааһар уонна онно федеральнай цифровой лицензия ирдэнэр. Билиҥҥитэ РФ Федерация Сэбиэтин кытары национальнай каналлары цифровой биэрии иһигэр киллэрэр туһугар үлэ бара турар. Онон ханнык эмэ быһаарыы ылынылларыгар эрэнэбит”, — диэтэ.

Онон бэс ыйын 3 күнүн кэтэспэккэ нэһилиэнньэ анал приставка, тустаах тюнердаах тэлэбиисэр, эбэтэр цифровой долгун тиийбэт сиригэр спутник тэриэлкэтин ылан бэлэм олоруох тустаах. Аныгы технология ааҥнаан киирэрэ  кэм ирдэбилинэн буолар.

Сардаана КУЗЬМИНА