Антонина Григорьева: “Студеннар тутар этэрээттэрин үлэтэ сайдара саарбахтаммат”

Ил Түмэн онус уочараттаах пленарнай мунньаҕар өрөспүүбүлүкэбит өссө биир тирэх сокуона ылылынна. Мантан ыла студеннар тутар этэрээттэрин үлэлэрэ сокуоҥҥа тирэҕирэн ыытыллар буолар.

Биһиги өрөспүү­бүлүкэ­битигэр студеннар тутар этэрээттэрин үлэлэрин туһунан СӨ Судаарыстыбаннай Мунньаҕын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Антонина Григорьевалыын кэпсэттибит. Ол курдук, Антонина Афанасьевна студенныыр сылларыгар тутуу этэрээтин үлэлэригэр көхтөөхтүк кыттыспыт.

— Бу курдук саныыбын, эксээмэннэрбитин туттараат, бэс ыйыгар тутуу этэрээтинэн үлэлии барарбытын. Ол үлэбит балаҕан ыйын 20 күнүгэр түмүктэнэрэ. Сайыҥҥы сынньалаҥмытын устата үлэлиир эбиппит. Ону ким даҕаны ноҕуруускаҕа ылынарын санаабаппын. Төттөрүтүн ырыа аргыстаах күлэ-үөрэ үлэлии барааччыбыт. Биһиги “Чайка” диэн тутар этэрээппит Муома улууһугар Хонуу сэлиэнньэтигэр киин балыыһа тутуутугар кыттыспыта, кыргыттар штукатур-малярынан үлэлээбиппит. Онон тутуу этэрээтин туһунан мин уонна билигин үлэлии сылдьар норуот депутаттара истэн эрэ билэр буолбатахпыт. Ол курдук 2017 сыллаахха Дьокуускайга буолбут Бүтүн Арассыыйатааҕы студеннар тутар этэрээттэрин слетугар Ил Дархан студеннар тутар этэрээттэрин үлэлэрин өйүүр өрөспүүбүлүкэтээҕи сокуон оҥоһуллара тоҕоостооҕун туһунан эппитэ. Икки сыл устата үлэлээн өрөспүүбүлүкэ тирэх сокуонун оҥордубут. Сокуону норуот депутаттара Петр Гоголев,  Александр Жирков, Василий Местников, Алена Атласова, Александр Сусоев, Михаил Гуляев уонна мин буолан бэлэмнээтибит. Сокуон олус бэрт даатаҕа түбэһиннэрэн таҕыста – быйыл Арассыыйаҕа студеннар тутар этэрээттэрин хамсааһына олохтоммута 60 сылын туолла. Бу сокуону оҥорууга үлэлэспит дьон бары студенныыр сылларыгар тутуу этэрээтигэр сылдьыбыт дьон буолаллар.  Холобур, Александр Жирков студенныыр сылларыгар  биэс сыл устата тутар этэрээт хамандыырынан буолбута уонна иккитэ өрөспүүбүлүкэ студеннарын тутар этэрээттэрин бииргэ үлэлэһиилэрин тэрийээччи быһыытынан Монголия народнай өрөспүүбүлүкэтин мэтээлинэн наҕараадаламмыта. Кэлиҥҥи көлүөнэттэн Александр Сусоев эмиэ студенныыр сылларыгар студеннар тутар этэрээттэрин салайбыта.

Ылыллыбыт сокуон үбүлээһиннээх буолар. Ол курдук, Антонина Григорьева студеннар тутар этэрээттэрин хамсааһынын үбүлээһиҥҥэ чахчылары аҕалла: “СӨ судаарыстыбаннай бюджетыгар бу хайысхаҕа “2018-2020 сс. ыччат бэлиитикэтин олоххо киллэрии уонна өрөспүүбүлүкэ гражданнарын патриотическай өйдөбүлгэ иитии” бырагырааманан субсидия быһыытынан үп көрүллүбүтэ. 2018 сылга – 19 мөл. 130 тыһ. солк., 2019 сылга – 21 мөл. 844 тыһ. солк., 2020 сылга – 16 мөл. 149 тыһ. солк., 2021 сылга – 16 мөл. 149 тыһ. солк. Үп студеннар тутар этэрээттэрин үлэтин тэрийиигэ ананар. Маны таһынан студэтэрээт бастыҥ байыаһыгар сылын аайы Өрөспүүбүлүкэ баһылыгын бириэмийэтэ көрүллэр, кээмэйэ – 344 тыһ. 830 солк.”.

Студеннар этэрээттэрин үлэтин хаамыытын туһунан кэпсэттибит. Эдэр дьон далааһыннаах үлэлэрин истэн сөҕөбүн. Холобур, былырыын студенческай этэрээккэ 2852 студент 6510 үлэ миэстэтигэр хабыллан үлэлээбит.Аҕыс хайысханан үлэ ыытыллар: тутар, педагогическай, тыа хаһаайыстыбатыгар үлэлиир, сервиз оҥорор, балыктыыр, мобильнай, бэйэ баҕатынан, анал этэрээттэр өрөспүүбүлүкэбит араас муннуктарыгар үлэ­лээбиттэр. 28 нэһи­лиэнньэлээх пууҥҥа 404 эдэр киһи бөҕү ыраас­тааһыҥҥа, көтүрүүгэ, көҕөрдүүгэ, өрөмүөҥҥэ үлэлээбиттэр. Кэлиҥҥи сылларга саха ыччата “Север” диэн Бүтүн Россиятааҕы студенческай тутууга кыттыспыт. Бу манна 37 регионтан кэлэн үлэлээбиттэр. “Мирный атом”, Восточный космодром тутуутугар, “Сила Сибири” гаас ситимин магистралын тутууга, Чайанда НГКМ эбийиэктэригэр үлэлээбит студеннар этэрээттэрин иһигэр Саха сирин студеннара эмиэ бааллар.  Өрөспүүбүлүкэ таһыгар баран үлэлииллэр. Сочига, Геленджикка регионнар икки ардыларынааҕы бырайыактарга кыттыбыттар. Камчаткаҕа П.А.Ойуунскай аатынан этэрээт балыкка үлэлээбит. ХИФУ инженернай факультетын студеннара “Краснодаргазстрой” АУо документациятын оҥорууга, суол тутуутугар үлэлээбиттэр. Уу тырааныспарын институтун студеннара бастакы навигационнай этэрээти тэрийбиттэр, өрөспүүбүлүкэ суудуналарыгар үлэлээбиттэр. Маны таһынан студеннар этэрээттэрэ “Саха чай” хампаанньаҕа үлэлээн Мэҥэ Хаҥалас, Хаҥалас улуустарыгар уопсайа 10 тонна чэй хомуйбуттар. 4 этэрээт Өлүөхүмэ, Нам, Амма улуустарыгар уонна Хатаска хомуур үлэтигэр кыттыһан тыһыынча туонна хортуоппуй хомуйбуттар. Студеннар этэрээттэрин көхтөөх ыччатын көҕүлээһининэн “НАСтройся на ТРУД” диэн бырайыак бэлэмнэммит. Бу бырайыак иһинэн студеннар өрөспүүбүлүкэ социальнай-экономическай сайдыытыгар суолталаах улахан бырайыактарга кыттыахтара, холобур Өлүөнэ өрүс нөҥүө муоста тутуутугар, “Сахам сирэ 21 үйэҕэ” үтүө дьыала хамсааһыныгар уонна да атыҥҥа. Парламентарий эппитинэн, 2020 сылга студеннар этэрээттэрин үлэлэрин биир сүрүн туһаайыытынан Улуу Кыайыы 75 сылыгар бэлэмнэниигэ көмөлөһүү буолуоҕа.

Түмүгэр вице-спикер Антонина Григорьева: “Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр студеннар этэрээттэрин үлэтин өйүүр туһунан” өрөспүүбүлүкэ сокуона студеннар сынньа­лаҥнарыгар үлэлиир кэмнэригэр көмүскэллээх буолалларын, холобур, хамнастара кэмигэр кэлэрин, страховкалаах буолалларын уонна да атыны мэктиэлиэҕэ. Манна өссө биири бэлиэтиэм этэ. Студенческай этэрээт хамсааһынын ис эйгэтэ уруккуттан баччаҕа диэри уларыйбат. Студеннар этэрээттэрин хамсааһына ыччат личность быһыытынан сайдарыгар, социальнай олоххо бэлэмнээх буоларыгар, хатарыллан тахсарыгар көмөлөһөр. Бу хамсааһын үлэнэн эрэ муҥурдаммат, манна ыччат түмсэр, сомоҕолоһор, дойдутун туһугар патриотическай санаата уһуктар”, — диэн эттэ.

Антонина Афанасьевна кэпсээниттэн урукку сылларга эрчимнээх эдэр ыччат айар-тутар үлэтин кэмнэригэр төннөбүт. “Үөһэ эппитим курдук сайын от көҕөрүүтэ үлэлии барарбыт уонна бастакы хаары баттаһа кэлэрбит. Хотоннору, оскуолалары, оҕо садтарын, балыыһалары тутарбыт. Ким даҕаны бу үлэлэргэ эрэйдэнэ-эрэйдэнэ барарын өйдөөбөппүн. Төттөрүтүн үөрэ-көтө, ыллыы-туойа айанныырбыт. Онно биһиги үлэнэн эрэ олорор буолбатахпыт, личность быһыытынан сайдарбыт, агитбригада тэрийэн араас тэрээһиннэргэ кыттарбыт, олохтоох ыччаты көххө-нэмҥэ тардарбыт. Этэргэ дылы, олохпут оргуйан олороро, социальнай адаптацияны ааһарбыт, буһан-хатарыллан кэлэрбит”, — диэн кини кэпсиир.
Маннык үтүө хамсааһын төһө да былаас уларыйдар сүтэр-симэлийэр дьылҕата суох. Ону Арассыыйа үрдүнэн ньиргийэр студеннар хамсааһыннара туоһулуур. Оттон быйыл Саха сиригэр студеннар этэрээттэрин үлэтин өйүүр олус үчүгэй сокуон барыла туох да муоҕа-чуоҕа суох ылылынна. Ол сокуон туһунан норуот депутата бу курдук кэпсиир:
— Тутуу этэрээттэрин үлэтигэр көрсүллэр кыһалҕалар туһунан биһиги, сокуону оҥорооччулар, үчүгэйдик билэбит. Ол курдук “Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр студеннар тутар этэрээттэрин үлэтин өйүүр туһунан” сокуон студеннар этэрээттэригэр өйөбүлү бэрээдэктиир уонна бу эйгэҕэ былаас уорганнарын боломуочуйаларын бигэргэтэр сыаллаах оҥоһулунна. Студеннар тутар этэрээттэрин хамсааһынын сайыннарарга туһуламмыт РФ нормативнай-правовой аактатыгар уларытыы киллэрилиннэ. Бу сокуону ылыныы өрөспүүбүлүкэ экономическай уонна кадрга кыаҕын сайыннарыыга улахан туһалаах буолуоҕа. Үөһэ этиллибитин курдук, сокуон 2017 сылга Бүтүн Арассыыйатааҕы слетка Ил Дархан оҥорбут көҕүлээһининэн уонна 2017 сыл ыам ыйын 17 күнүгэр Федерация Сэбиэтин социальнай политикаҕа кэмитиэтэ тэрийбит төгүрүк остуолун РФ субъектарыгар студеннар тутар этэрээттэрин өйүүргэ диэн рекомендациятыгар олоҕуран оҥоһулунна.

Депутаттар санаалара

Ил Түмэн дьиэ кэргэн уонна оҕо аймах дьыалаларыгар кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Алена Атласова:

— Бу соторутааҕыта буолбут парламент 10-с сессиятыгар ылыныллыбыт студеннар этэрээттэрин хамсааһынын өйүүр өрөспүүбүлүкэтээҕи сокуон автордарыттан биирдэстэринэн буолабын. Олус туһалаах сокуон ылылынна. Мин бэйэм СГУ-га үһүс кууруска үөрэнэ сылдьан Уус Алдан улууһун Мүрү сэлиэнньэтин Чараҥ диэн сайылыгар студеннар этэрээттэрин састаабыгар тахсыһан биир ый ыанньыксыттаабытым. Бэрдьигэстээххэ улааппыт буолан, хотон үлэтиттэн олох ыраах этим. Дьэ манна билбитим, ыанньыксыттар ыарахан үлэлэрин. Сарсыарда 5 чааска туран, ынахпытын ыан, мэччирэҥҥэ үүрэрбит. Онно сылдьан тыа сирин олоҕун биһиги, оччотооҕу ыччат, үчүгэйдик билбиппит. Бу уопутум кэнэҕэски үлэбэр олус туһалаах буолбута. Студеннар этэрээттэрэ ыччакка олоххо уопуту биэрэр. Онон бары өттүнэн туһалаах. Холобур, мин депутат буолан баран, сокуону бэлэмнэһэрбэр студенныы сылдьан билбит уопутум олус көмөлөспүтэ. Былырыын үүт соҕотуопкатын сокуонугар көннөрүүлэри киллэриигэ үлэлэспитим. Тыа сирин үлэтэ ыараханын илэ билбит буоллаҕым. Онон инникитин ыччаттарбыт дойдуларын туһугар туруу үлэһит буолалларыгар тутуу этэрээтигэр ылбыт уопуттара көмөлөһүөҕэ.

Ил Түмэн олохтоох салайыныы боппуруостарыгар сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Василий Местников:

— Мин СГУ-га инженернай факультекка үөрэммитим. Сылын аайы сайыҥҥы сынньалаҥмытыгар студеннар этэрээттэринэн эбийиэктэри тута барарбыт. Биирдэ да сайын дойдубар баран сайылаабатаҕым. Хаҥаласка, оччотооҕу Орджоникидзевскай оройуоҥҥа Улахан Аан, Чапай, Нөмүгү сэлиэнньэлэригэр хотоннору, күрүөлэри, муосталары тутарбыт. 1978 сыллаахха Амма Сулҕаччытыгар суола суохха тыраахтарынан 21 кыыс, 16 уол буолан тиийэн улахан бүтэй күрүө туппуппут, хотоннору кыстыкка бэлэмнээбиппит. Сайыны быһа үлэлээбиппит. Студэтэрээт диэн олох үөрэҕэ этэ. Үлэни таһынан, күлэн-үөрэн, араас уопсастыбаннай тэрээһиннэргэ кыттарбыт. Агитбиригээдэ тэринэрбит, спортивнай күрэхтэри ыытарбыт. Онон 60 сыл анараа өттүгэр тэриллибит хамсааһын өссө сайдан истин. Маныаха тирэх сокуон ылыммыппыт өйөбүл буолуоҕа. Эдэр дьон хамсааһынын сүрүннүөҕэ. Ыччат өрөспүүбүлүкэ улахан бырайыактарыгар кыттарыгар  олук буолуоҕа.

Ил Түмэн ыччат, физическэй култуура уонна спорт дьыалаларыгар сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Михаил Гуляев:

— 2017 сыллаахха, Дьокуускайга Россия 74 регионуттан студеннар тутар этэрээттэрэ кэлэннэр слет ыытыллыбыта. Онно Сэбиэскэй Сойуустан саҕалаан тутар этэрээт үлэтин-хамнаһын уонна билигин ыытар үлэтин туһунан киэҥ сырдатыы буолбута. Оччолорго республикабыт Ил Дархана Е.А. Борисов тутар этэрээттэр сокуоннарын бэлэмнээн киллэрэр туһунан дьаһал таһаарбыта. Биһиги онно сөп түбэһиннэрэн, кинилэр үлэлэригэр туһалаах, тирэх буолар сокуон наада диэммит, бэлэмнээн киллэрдибит. Тутар этэрээттэр араас хайысханан үлэлииллэр. Тутууга эрэ буолбакка, билиҥҥи кэмҥэ сөп түбэһэр үлэни, дьаһалы тэрийэллэр. Онуоха бу сокуон бары хайысханан үлэлииллэригэр тирэх, көмүскэл буолуоҕа.

ХИФУ профессора, Норуоттар доҕордоһууларын уордьанын кавалера, студеннар тутар этэрээттэрин ветерана Иннокентий Сивцев:

— Дойду студеннарын этэрээтин хамсааһына 60 сылын туолла. Оттон биһиги университеппыт студеннара бастакы этэрээттэрин 1968 сыллаахха тэрийбиттэрэ. Аспиранныы сылдьан мин онно көхтөөх кыттыыны ылбытым. Миигиттэн студеннар этэрээттэрин туһунан ыйыттахтарына, харахпар бу патриотическай хамсааһыны сирдиир хамандыырдар, комсомол лидердэрин уобарастара көстөн кэлэллэр. Олор истэригэр  өрөспүүбүлүкэ комсомолун I секретара Николай Соломов, СГУ студеннарын лидерэ Алексей Томтосов, СГУ этэрээтин бастакы хамандыыра, 3-с куурус студена Николай Назаров, өрөспүүбүлүкэ штабын хамандыыра Новомир Зайцев, “Аргыс” диэн СГУ бастыҥ этэрээтин хамандыыра Алексей Шишигин. Кини биир бастакынан 1971 сыллаахха “За трудовое отличие”  ССРС мэтээлинэн наҕараадаламмыта. 1975 сыллаахха килбиэннээх үлэтин иһин “Чайка” диэн кыргыттар этэрээттэрин хамандыыра Любовь Захарова “Бочуот Знага” уордьанынан наҕараадаламмыта. Маны таһынан санаан кэлэбин Виталий Андросов, Николай Туласынов кэрэ муусукаларын, саныыбын кэнэҕэс профессор буолбут байыастары: Виктор Бескровановы, Алексей Местниковы, Альфред Кылатчановы, Валерий Сыромятниковы уонна да атын студеннар этэрээттэрин оскуолатын дьоһуннук ааспыт дьон үөрбүт-көппүт сирэйдэрин.

Саха сирин суруналыыстарын сойууһун бэрэссэдээтэлэ, 1977-1980 сс. студэтэрээт байыаһа Галина Бочкарева:

— Биһиги саҕана студэтэрээт байыаһа буолар судургута суоҕа. Үчүгэй үөрэхтээхтэри, активистары ылаллара. Историко-филологическай факультекка түөрт этэрээт баара. Бастакы кууруска миигин “Дьулуур” этэрээккэ киллэрбиттэрэ, онно штукатур-маляр идэтин баһылаабытым. 6 разрядтаахпын. Бастакы сылбытыгар Мэҥэ-Хаҥалас Петровка (Хара) сэлиэнньэтигэр оскуола тутуутугар үлэлээбиппит. Биһигини кытта Монголия студэтэрээтэ үлэлээбитэ, кинилэри кытта олус доҕордоспуппут. Иккис сылбытыгар Балыктаахха хотон туппуппут. Ол сайын Төҥүлүгэ студеннар этэрээттэрин слета буолбута. Онно Киргизияттан, Прибалтикаттан, Литваттан студеннар кэлбиттэрэ. Үһүс сылбытыгар Алдаҥҥа пенсионнай управление дьиэтин өрөмүөннээбиппит. Онно Литваттан студеннар бааллара. Кинилэри кытта Беркакит тимир суолун тутуутун көрө барбыппыт. Үөрэхпин бүтэрэрбэр этэрээт хамандыыра буолбутум. Муома улууһун Хонуу сэлиэнньэтигэр оҕо саадын тутуутугар көмөлөспүппүт. Тутуу этэрээтигэр үлэ – бу эдэр саас, романтика, эбии идэ ыларга көмөлөһөр, араас дойдуттан кэлбит бэйэҥ саастыылаахтаргын кытары билсэҕин, кутаа уот тула олорон гитаранан ырыа ыллыырбыт, волейболга, баскетболга күрэхтэһэрбит, студэтэрээт байыаһын форматын киэн тутта кэтэрбит, значогун иилинэрбит. Билигин да оччотооҕу доҕотторбутун кытта билсэбит, быйыл хамсааһын 60 сылыгар кинигэ таһаардыбыт.

Сардана КУЗЬМИНА бэлэмнээтэ

Уважаемые читатели!

1. Покупая электронную версию Издания, вы осознаете, что покупаете ее исключительно для личного (семейного) пользования. Перепродажа или любая другая передача купленного вами номера газеты третьим лицам запрещается и может преследоваться по закону.
2. Обязанности продавца, в качестве которого выступает Издание, считаются выполненными с момента отправки Покупателю ссылка на скачивание купленного и оплаченного им номера газеты.
3. Стоимость газеты в розницу 30 руб.

ВАЖНО! Иногда, по независящим от Издания причинам, спам-фильтры Покупателя перебрасывают письмо с заказанной вами ссылкой в папку «Спам». Поэтому если вы не получили от нас автоматически сгенерированного письма со ссылкой, для начала проверьте папку «Спам». Если его нет и там — обращайтесь в нашу редакцию.