Дойдум ыһыаҕа үчүгэйин

Сахабыт сиригэр самаан сайын салаллан кэлэн, ыһыахтар саҕаланнылар.

Ураһалаах алааска ыраахтан-чугастан үгүс ыалдьыт тоҕуоруһуо, түһүлгэ мааныта түстэниэ. Сахаларга сайын кэлиитигэр ыһыахтыыр үгэс бэрт былыргыттан олохсуйбута. Самаан сайын салаллан кэлбит үөрүүтүгэр от-мас чэчирии тыллан, айылҕа ситэн-силигилээн турар кэмигэр бэс ыйын устата (ыһыах ыйа) Саха сиригэр Ытык ыһыахтар ыытыллаллар. Ол курдук билиҥҥи ыһыахтар “сайын саҕаланна да, ыһыаҕынан эрэ олоробут” диэн норуокка уос номоҕор кубулуйбукка диэри курдук. Урукку сылларга төрүттэрбит бу күнү үөрэ-көтө көрсөр, көрүлүүр-нарылыыр кэмнэрэ буолара. Түөлбэлэринэн, аҕа уустарынан, кэлин бүтүн нэһилиэгинэн, улуустарынан ыһыахтары тэрийэн ыыталлара. Онтон билигин дьоҥҥо-сэргэҕэ өй-санаа, төрүт култуураҕа сыһыан уларыйбыта көстөр. Урут ыһыахтары аһыы сиэрэ-туома ис хоһоонноох эбит буоллаҕына, билигин сиэри-туому тутуһуу анал суруллубут сценарийынан ыытыллар. Аныгы ньымалары, аһылыгы, таҥаһы-сабы, музыканы, үҥкүүлэри, ырыаны-тойугу киллэрэллэр. Ол эрэн билигин сахалыы таҥастары тигиини, кэтиини, аныгылыы истиилинэн киэргэтиини тарҕатыы  ыччакка туһалаах буолара дьиҥ чахчы. Бу курдук иис маастардара араас саҥалыы быһыылаах, ойуулаах сахалыы таҥастары тигэр буоллулар.

Саха сиригэр улуустарынан ыһыах ыытыллар күннэрэ

Абый улууһа — бэс ыйын 21 күнэ
Алдан улууһа — Москва куоракка бэс ыйын 15 күнэ
Аллайыаха улууһа — бэс ыйын 29-30 күннэрэ
Аллараа Халыма улууһа — бэс ыйын 21 күнэ
Амма улууһа — бэс ыйын 15 күнэ
Анаабыр улууһа — бэс ыйын 21 күнэ, Байанай ыһыаҕа — атырдьах ыйын 9 күнэ
Бүлүү улууһа — бэс ыйын 27-29 күннэрэ
Булуҥ улууһа — бэс ыйын 25 күнэ
Горнай улууһа — бэс ыйын 25-26 күнэ
Кэбээйи улууһа — быйыл ыытыллыбат
Ленскэй улууһа — Бөчөнчө с. бэс ыйын 21 күнэ
Мирнэй улууһа — бэс ыйын 12 күнэ, Мииринэй куо­ратын ыһыаҕа — бэс ыйын 15 күнэ
Муома улууһа — бэс ыйын 21 күнэ
Мэҥэ-Хаҥалас улууһа — бэс ыйын 23 күнэ
Нам улууһа — бэс ыйын 20-21 күннэрэ. Олоҥхо ыһыаҕа
Ньурба улууһа — бэс ыйын 23-24 күнэ
Нерюнгри улууһа — бэс ыйын 12 күнэ
Сунтаар улууһа — бэс ыйын 20-21 күнэ
Орто Халыма улууһа — бэс ыйын күнэ
Таатта улууһа — бэс ыйын 15 күнэ
Томпо улууһа — бэс ыйын 15 күнэ
Усуйаана улууһа — Депутатскай бөһ. бэс ыйын 21 күнэ, улуустааҕы ыһыах Дьокуускай к. — бэс ыйын 29-30 күннэрэ
Уус-Алдан улууһа — быйыл ыытыллыбат
Уус-Маайа улууһа — бэс ыйын 15 күнэ
Хаҥалас улууһа — бэс ыйын 12 күнэ
Чурапчы улууһа — бэс ыйын 15-16 күннэрэ
Эбээн-Бытантай улууһа — бэс ыйын 30 күнэ. Ат сүүр­дүүтэ
Эдьигээн улууһа — бэс ыйын 21 күнэ
Үөһээ Бүлүү улууһа — бэс ыйын 24-25 күннэрэ
Үөһээ Дьааҥы улууһа — бэс ыйын 21-22 күнэ
Үөһээ Халыма улууһа — бэс ыйын 21 күнэ
Өлүөхүмэ улууһа — бэс ыйын 29 күнэ
Өлөөн улууһа — бэс ыйын 28 күнэ
Өймөкөөн улууһа — бэс ыйын 15 күнэ
Дьокуускай к. — бэс ыйын 29-30 күннэрэ.

Даанайдары хомуйда Григорий ПАВЛОВ

Биллэн турар, норуот омук ураты майгытын көрдөрөр лып курдук быһыылаах-таһаалаах, чаҕылхай ойуулаах-оһуордаах буолуохтаах. Бу барыта көмүс тарбах баай фантазиятыгар олоҕуран, ааспыт көлүөнэ хаалларбыт нэһилиэстибэтин чаҕылхай уобарас оҥорон барытын түмэн көрдөрөр. Мантан сиэттэрэн, үйэлэр усталарыгар «истиил» диэн өйдөбүл олохсуйда. Истиил киһи аймах өр кэм устата муспут баай уопута, быһыылыыр-таһаалыыр, ойуулуур-дьүһүннүүр уус-уран ньыма кэрчиктэрин барытын ситимнээн үйэлэргэ олохсуйбут норуот баайын халбаҥнаабат тиһигэ буолар. Билигин таҥас-сап муодата национальнай истиилгэ көһөн, аныгылыы баай көрүҥнээх сахалыы таҥастаах ыччата киһи санаатын ордук өрө көтөҕөр. Оҕону кыратыттан сахалыы иитиигэ сыһыарыыга сөптөөх ньымалары тутуһарга бу биир хайысхатынан буолар. Урут 1980 сыллар саҕаланыыларыгар саха төрүт иис дьарыгын тилиннэрии туһунан боппуруос күүскэ тура сылдьыбыта. Саха искусствоведтара өбүгэбит саҕаттан илдьэ кэлбит иис кистэлэҥнэрэ сүтэн, симэлийэн эрэриттэн долгуйан талааннаах маастардары Елена Аммосованы, Анастасия Сивцеваны, Анна Николаеваны, Анна Скрябинаны кытта үлэлэрин саҕалаабыттара. Сахалыы таҥаска умнуллан эрэр быһыыларын, таһааларын төнүннэрбиттэрэ. Оннук дьонтон биирдэстэринэн сахалартан бастакы модельер Августина Филиппова. Кини саха таҥаһын Аан дойдуга таһаарбыта. Кини өбүгэбит сиэрин-туомун, ойуутун-мандарын туһанан XXI үйэ аныгы таҥаһын айбыта. Кини үлэлэрэ Москваны, Париһы, Римы, Скандинавияны уо.д.а. сирдэри сөхтөрбүтэ. Маҕаһыыннарга табаар биир тэҥ буолар, ол иһин кэлиҥҥи кэмҥэ уус илиилээх дьон таҥастарын-саптарын бэйэлэрэ тиктэр буоллулар. Саха сирэ муодаттан хаалсыбат. Холобур, ойуута суох футболкаларга сахалыы ойуулары уруһуйдуурга холоноллор. Сахалыы ойулаах, суруктаах таҥастар ыччакка киэн сэҥэриини ылар.  Билигин сахалыы таҥастары тигэр тэрилтэлэр элбэхтэр, ол эрээри киһи бэйэтэ тутан-хабан оҥорбута, уруһуйдаабыта өссө истиҥ буолара чахчы. Саха киһитин кута уһугунна диир кыах үөскээтэ. Саха итэҕэлигэр, сиэр-туом, дьиэ кэргэн сыһыаныгар үөрэтиилэри аҕам саастаах дьоно кэрэхсии бэлиэтииллэр.Онон билигин оҕону сахалыы иитиигэ хамсааһын суох диир сыыһа өйдөбүл, салгыы сайыннарыахха, тарҕатыахха, үөрэтиэххэ эрэ наада.

Бэс ыйын 19-21 кк. Нам улууһугар Олоҥхо ыһыаҕа ыытыллыа. Сүрүн уратыта — СӨ Ил Дархана Айсен Николаев бастакы ыһыаҕа. Биллэрин курдук Олоҥхобут ыһыаҕын аан дойду таһымыгар таһаарар сыал-сорук турар. Онон быйылгы сылга Нам улууүугар Олоҥхо ыһыаҕын тэрийэн ыытыы суолтата ордук үрдүүр. Олохтоохтор бэлиэтиллэринэн улуус суола-ииһэ үчүгэйинэн, Дьокуускайтан чугаһынан элбэх ыалдьыт кэлэрэ буолуо диэн сабаҕаланар. Ыалдьыттар хонуктаабакка күнүнэн сылдьыахтарын сөп.  “Олоҥхо ыһыаҕын курдук бар дьону ыҥырар, көрсөр улахан суолталаах бырааһынньыкпытыгар бары өттүнэн табыгастаах, киһи кыбыстыбат гына таҥныахтаахпытын наада”, — диэн норуот маастара Анна Зверева Олоҥхо ыһыаҕар сахалыы таҥаһы кэтэри сүбэлээбит. Онон биһиги төрүт өйбүтүн-санаабытын, саха омугун кутун-сүрүн илдьэ сылдьарбытын толору көрдөрөргө саамай тоҕоостоох кэммит кэллэ. Сахалыы таҥаһы киһи сааһыгар сөп түбэһиннэрэн таҥнан  тупсаҕай, дуоспуруннаах көстүүлээх ыһыахтары көрсүөххэ!

Василий ПРОКОПЬЕВ